Mochten jullie je hebben afgevraagd waarom ik al die recensies schrijf: dat doe ik om mezelf snel bij te laten praten over een vakgebied. Dat ik een uitgever beloof een recensie te plaatsen werkt als stok achter de deur en voorkomt dat het boek op een minder urgente stapel belandt. Ik kies weliswaar alleen onderwerpen die me boeien, maar toch voelt het soms een beetje als huiswerk.

“Een beter brein” van Niki Korteweg voelde helemaal niet als huiswerk. Ik deel de fascinatie van de schrijfster over hoeveel er al mogelijk is aan technologische aanpassingen aan of verbeteringen van ons brein. En verder leest het gewoon echt lekker – Korteweg legt complexe zaken duidelijk uit en verwoordt het nog leuk ook. Goede combinatie.

Indrukwekkende staaltjes techniek komen trouwens pas in het tweede deel aan de orde. In het eerste deel bespreekt en onderzoek Korteweg trainingsmethoden in een poging haar brein beter te laten functioneren. Niet zonder reden, want Korteweg heeft een burn-out gehad. Haar hersenen werkten opeens niet meer zoals ze gewend was. “Denken was als in de dichte mist door de modder waden,” schrijft ze in het voorwoord. Met veel rust en regelmaat wist ze de burn-out de baas te worden; de controle over haar denken kwam weer behoorlijk terug. Maar niet de aandacht, concentratie, geheugen en onuitputtelijke woordenschat die ze van zichzelf kende en waarvan ze genoot. Daarom ging ze op zoek naar wat de hersenwetenschap haar te bieden heeft om haar brein weer in topconditie te krijgen – zoals eerder, of misschien nog wel beter!?

Deze persoonlijke insteek werkt goed. Korteweg beschrijft niet alleen welk onderzoek wordt gedaan en welke effecten het kan hebben, maar vaak ook wat het voor haarzelf oplevert. Ze test menig methode (niet die waarbij elektrodes in breinen worden gestoken) en deelt haar ervaring. De effecten van medicatie, hersentraining, gedrag zoals sporten, slapen, mediteren en eigenlijk gewoon leven, en ook voeding, komen aan de orde.

Dit zijn met name de hoofdstukken waar je tips kunt opdoen voor optimaal onderhoud van je denkmachine. Minder doe-het-zelf, maar des te fascinerender, zijn de hoofdstukken waarin Korteweg beschrijft hoe het brein elektrisch gestimuleerd kan worden om bijvoorbeeld de gevolgen van de ziekte van Parkinson te bedwingen, of brein-computer-verbindingen waarmee je iets kunt besturen. Denk aan neurogadgets als hersengestuurde joysticks. Maar interessanter is misschien nog dat dit soort technologie bijvoorbeeld mensen met locked-in syndroom kan helpen- mensen die cognitief in orde zijn maar totaal verlamd, waardoor ze niet met de buitenwereld kunnen communiceren, tenzij ze het ‘geluk’ hebben dat ze bijvoorbeeld nog met een ooglid kunnen knipperen.

Korteweg praat met diverse onderzoekers die dit soort technologieën ontwikkelen, en ook enkele patiënten die ermee te maken hebben. Ze bespreekt ook commerciële versies hiervan voor consumenten. Er komen tal van – nu nog – futuristisch aandoende interventies voorbij, met voorbeelden van wanneer het goed gaat, wanneer het vervelende bijeffecten oplevert, of iets ertussenin.

Korteweg overtuigt me dat we dichter bij deze toekomst zitten dan velen, mezelf incluis, beseffen. Ze schetst ethische dilemma’s die de techniek kan opleveren; er zal vast wat discussie ontstaan rondom de wenselijkheid van het beschikbaar komen van brein-verbeterende elektroden voor niet-medische condities…

Ze eindigt met een bespiegeling over wat deze zoektocht haar heeft gebracht en wat ze zelf gaat toepassen voor optimale brainpower. Ook interessant is hoe ze vooruitblikt over wat te verwachten is in de toekomst, of concreter: wat waarschijnlijk normaal zal zijn als haar kinderen opgroeien.

Ik wist best wel het een en ander van neurowetenschappen voordat ik dit boek opensloeg, maar ik moet zeggen dat ik van veel ontwikkelingen geen idee had. Allerlei redenen voor verbazing en ver- of bewondering over dit vakgebied komen voorbij. Heel bizar vond ik een paar zinnetjes tussendoor over de batterij van de toekomst, die werkt op de energiebronnen van ons eigen lichaam, namelijk zuurstof en suiker. Wat zeg ik, van de toekomst? Nee, heden: in ratten werkt het al!

Samengevat: als je ook maar enige interesse hebt in de stand van de neurowetenschappen en/of in apparatuur die aan hersenen wordt gekoppeld, dan is mijn suggestie: lezen dat boek!

Niki Korteweg

Een beter brein | Kan hersenwetenschap ons slimmer maken?
304 blz.
ISBN 9789045030531
Verschenen: april 2017