
Door Maarten Eisma
Laatst bekeek ik een oude foto: ik ben een jaar of drie en zit op schoot bij mijn oma. Het is feest, misschien is het haar verjaardag. Ze rookt, ik heb een pakje sigaretten in mijn handen en voor mijn neus staat een volle asbak. Dat zag er toch wat vreemd uit. Vorige week werd het in Groot-Brittannië verboden om te roken in een auto waarin kinderen zitten. Zulke verboden zijn al langer van kracht in andere landen zoals Frankrijk en Zuid-Afrika en delen van Australië, Canada en de Verenigde Staten. Zou er ook een tijd komen dat roken in elke gesloten ruimte met kinderen strafbaar zal zijn?
Mijn oma overleed vijftien jaar geleden aan de gevolgen van een longziekte. De laatste maanden van haar leven liep ze rond met een karretje met zuurstofflessen, waaruit ze als ze het benauwd kreeg frisse lucht naar binnen zoog, zodat ze even later weer een sigaretje kon opsteken. Ze probeerde van alles, maar het lukte haar niet om te stoppen. Net als miljoenen anderen heeft ze zichzelf doodgerookt. Groot Amerikaans bevolkingsonderzoek laat zien dat rokers gemiddeld tien jaar korter leven dan niet-rokers. Het inademen van tweedehands rook is evenmin gezond: er wordt geschat dat een op de tien mensen die overlijdt aan roken is een persoon die zelf niet rookt. Stoppen is erg moeilijk: nicotine (dat overigens zelf niet giftig is) is even verslavend als cocaïne.
In Nederland is wetgeving die roken in een auto met minderjarigen verbiedt voorlopig van de baan: In augustus haalde een voorstel voor een autorookverbod geen Kamermeerderheid. Een gevoel van urgentie ontbrak in de Tweede Kamer. SP-Kamerlid en oud-huisarts Henk van Gerven stelde dat een wandeling met je baby door Amsterdam ook ongezond is, maar dat ze dat ook niet verbieden. Dit al veel bekritiseerde argument is weinig steekhoudend, omdat roken in een auto leidt tot veel hogere concentratie aan giftige stoffen dan een wandeling in een stad. Bovendien kun je het lopen door een stad moeilijk verbieden, maar roken in een auto wel. Een ander argument kwam van PvdA-Kamerlid Marith Rebel die zei ‘dat we niet gaan over wat mensen doen achter de voordeur.’ Aan die uitspraak kleven redelijke grenzen, want bij kindermishandeling of verwaarlozing grijpt de staat wel in. Zou het blootstellen van kinderen aan hoge concentraties giftige gassen als mishandeling worden gezien als niet het gevolg was van een min of meer maatschappelijk geaccepteerd gedrag als roken?
Deze reacties laten eigenlijk vooral zien dat er geen overtuigende redenen zijn om roken in een auto met kinderen niet te verbieden. Voor de helderheid: er bestaat geen onzekerheid over de effectiviteit van een rookverbod in de auto. Grootschalig populatieonderzoek in Canada toonde bijvoorbeeld aan dat de invoering van een autorookverbod de blootstelling van kinderen aan sigarettenrook in de auto verminderde van 27 naar 18 procent. Het staat bovendien buiten kijf dat andere rookverboden, zoals die in openbare ruimten, hebben geleid tot enorme gezondheidswinst. Beleidsstudies laten bovendien zien dat het uitvoeren van een autorookverbod haalbaar zou moeten zijn als er voldoende tijd en geld wordt gestoken in het actief controleren van de naleving van deze wet. Een verbod op roken in de auto zou de gezondheid van de Nederlandse jeugd dus vrijwel zeker ten goede komen.
Nu moeten politici rekening houden met hun kiezers. Met het rookverbod in openbare ruimtes en cafés nog vers in het geheugen, is het wellicht een slecht idee om rokers – toch ruim twintig procent van het electoraat – op te zadelen met verdere beperkingen van hun vrijheid. Een rookverbod in de auto is echter al lang niet meer controversieel. Recente onderzoeken tonen aan dat meer dan negentig procent van niet-rokers in verschillende westerse landen een rookverbod in een auto met kinderen steunt, terwijl meer dan driekwart van de rokers dit doet. Zou je vandaag in Nederland een referendum houden over deze kwestie, dan durf ik mijn hand ervoor in het vuur te steken dat het autorookverbod morgen een feit is.
Maar voorlopig mogen we dus nog roken in een auto met minderjarigen. Misschien hebben de politici gelijk en is de tijd nog niet rijp voor deze wet. Ik blijf echter hopen dat er Nederlanders zullen zijn die over twintig jaar hun kinderfoto’s bekijken en denken: ‘He, dat is raar, mijn ouders rookten in de auto. Dat zou nu echt niet meer kunnen!’
Over de auteur
Maarten Eisma werkt als postdoctoraal onderzoeker gezondheidspsychologie aan de University of Aberdeen aan een meta-analyse naar technieken om te stoppen met roken.
18.01.2016
15:53
Hoi Guus,
Bedankt voor je reactie. We zijn het er geloof ik over eens dat roken in een auto met kinderen (en huisdieren, @ Barend) onverstandig is en dat het beter niet zou kunnen gebeuren. De vraag blijft alleen hoe je dit dan vervolgens bereikt. We weten uit onderzoek dat een verbod effectief kan zijn. Ik ben niet bekend met onderzoek dat aantoont dat advertentiecampagnes een effect kunnen hebben op roken in de auto, maar als dit het geval zou zijn, zou ik daar zeker ook voor zijn. Je stelt verder dat je niet kan ingrijpen in de privesfeer. Ik ben met je eens dat je mensen niet kunt bekeuren als ze in hun huis roken met kinderen erbij. Je kunt je echter afvragen of een auto nog de privesfeer is: immers, met de auto begeef je je in de openbare ruimte. Autobestuurders mogen niet onder de invloed zijn van verdovende middelen, geen handsheld mobiele telefoon gebruiken tijdens het rijden en moeten zich de openbare verkeersregels houden. De auto is dus in zekere zin een domein waarin publieke regels gelden, dus ik zie niet waarom we een rookverbod daar niet van kracht zou kunnen zijn. Tenslotte: als een ouder niet mag roken in de auto maar hij/zij doet het thuis wel, dan scheelt dat gemiddeld genomen toch behoorlijk wat blootstelling aan giftige stoffen voor kinderen, want de concentraties giftige dampen in de auto zijn vele malen hoger dan in huis. Ik denk: hoe minder kinderen hieraan worden blootgesteld, hoe beter.
06.01.2016
11:34
Ik denk niet dat je met een verbod op roken in de auto de angel uit het probleem haalt. Veel ouders die in de auto roken met hun kinderen erbij doen dit ook thuis in de woonkamer waar hun kinderen bij zijn. Wanneer je het roken in de auto verbiedt dan verplaats je hiermee het probleem alleen maar. Ik denk dat je als overheid weinig kunt doen aan het roken in privésfeer. Het enige wat een overheid kan doen is bewustwordingscampagnes opzetten waardoor de rokende ouders zelf tot het besef komen dat ze slecht bezig zijn. Van het rookverbod in openbare ruimtes zoals cafés en restaurants ben ik wel een groot voorstander.
22.11.2015
01:07
Het gaat niet alleen om minderjarigen of kinderen. Het gaat natuurlijk ook om huisdieren, in het bijzonder honden. Ik begrijp niet hoe die link over het hoofd gezien kan worden. Iedere zomer is er immers wel woede over mensen die hun hond achterlaten in een afgesloten auto in de brandende zon. Het dier in de rook zetten is net zo ernstig.
08.10.2015
21:43
Mooi stuk!