Door Maarten Eisma

Laatst bekeek ik een oude foto: ik ben een jaar of drie en zit op schoot bij mijn oma. Het is feest, misschien is het haar verjaardag. Ze rookt, ik heb een pakje sigaretten in mijn handen en voor mijn neus staat een volle asbak. Dat zag er toch wat vreemd uit. Vorige week werd het in Groot-Brittannië verboden om te roken in een auto waarin kinderen zitten. Zulke verboden zijn al langer van kracht in andere landen zoals Frankrijk en Zuid-Afrika en delen van Australië, Canada en de Verenigde Staten. Zou er ook een tijd komen dat roken in elke gesloten ruimte met kinderen strafbaar zal zijn?

Mijn oma overleed vijftien jaar geleden aan de gevolgen van een longziekte. De laatste maanden van haar leven liep ze rond met een karretje met zuurstofflessen, waaruit ze als ze het benauwd kreeg frisse lucht naar binnen zoog, zodat ze even later weer een sigaretje kon opsteken. Ze probeerde van alles, maar het lukte haar niet om te stoppen. Net als miljoenen anderen heeft ze zichzelf doodgerookt. Groot Amerikaans bevolkingsonderzoek laat zien dat rokers gemiddeld tien jaar korter leven dan niet-rokers. Het inademen van tweedehands rook is evenmin gezond: er wordt geschat dat een op de tien mensen die overlijdt aan roken is een persoon die zelf niet rookt. Stoppen is erg moeilijk: nicotine (dat overigens zelf niet giftig is) is even verslavend als cocaïne.

In Nederland is wetgeving die roken in een auto met minderjarigen verbiedt voorlopig van de baan: In augustus haalde een voorstel voor een autorookverbod geen Kamermeerderheid. Een gevoel van urgentie ontbrak in de Tweede Kamer. SP-Kamerlid en oud-huisarts Henk van Gerven stelde dat een wandeling met je baby door Amsterdam ook ongezond is, maar dat ze dat ook niet verbieden. Dit al veel bekritiseerde argument is weinig steekhoudend, omdat roken in een auto leidt tot veel hogere concentratie aan giftige stoffen dan een wandeling in een  stad. Bovendien kun je het lopen door een stad moeilijk verbieden, maar roken in een auto wel. Een ander argument kwam van PvdA-Kamerlid Marith Rebel die zei ‘dat we niet gaan over wat mensen doen achter de voordeur.’ Aan die uitspraak kleven redelijke grenzen, want bij kindermishandeling of verwaarlozing grijpt de staat wel in. Zou het blootstellen van kinderen aan hoge concentraties giftige gassen als mishandeling worden gezien als niet het gevolg was van een min of meer maatschappelijk geaccepteerd gedrag als roken?

Deze reacties laten eigenlijk vooral zien dat er geen overtuigende redenen zijn om roken in een auto met kinderen niet te verbieden. Voor de helderheid: er bestaat geen onzekerheid over de effectiviteit van een rookverbod in de auto. Grootschalig populatieonderzoek in Canada toonde bijvoorbeeld aan dat de invoering van een autorookverbod de blootstelling van kinderen aan sigarettenrook in de auto verminderde van 27 naar 18 procent.  Het staat bovendien buiten kijf dat andere rookverboden, zoals die in openbare ruimten, hebben geleid tot enorme gezondheidswinst. Beleidsstudies laten bovendien zien dat het uitvoeren van een autorookverbod haalbaar zou moeten zijn als er voldoende tijd en geld wordt gestoken in het actief controleren van de naleving van deze wet. Een verbod op roken in de auto zou de gezondheid van de Nederlandse jeugd dus vrijwel zeker ten goede komen.

Nu moeten politici rekening houden met hun kiezers. Met het rookverbod in openbare ruimtes en cafés nog vers in het geheugen, is het wellicht een slecht idee om rokers – toch ruim twintig procent van het electoraat – op te zadelen met verdere beperkingen van hun vrijheid. Een rookverbod in de auto is echter al lang niet meer controversieel. Recente onderzoeken tonen aan dat meer dan negentig procent van niet-rokers in verschillende westerse landen een rookverbod in een auto met kinderen steunt, terwijl meer dan driekwart van de rokers dit doet. Zou je vandaag in Nederland een referendum houden over deze kwestie, dan durf ik mijn hand ervoor in het vuur te steken dat het autorookverbod morgen een feit is.

Maar voorlopig mogen we dus nog roken in een auto met minderjarigen. Misschien hebben de politici gelijk en is de tijd nog niet rijp voor deze wet. Ik blijf echter hopen dat er Nederlanders zullen zijn die over twintig jaar hun kinderfoto’s bekijken en denken: ‘He, dat is raar, mijn ouders rookten in de auto. Dat zou nu echt niet meer kunnen!’

Over de auteur

Maarten Eisma werkt als postdoctoraal onderzoeker gezondheidspsychologie aan de University of Aberdeen aan een meta-analyse naar technieken om te stoppen met roken.