
Schoorvoetend kwamen de EU leiders vorige week bij elkaar, nadat bijna duizend bootvluchtelingen dit jaar al zijn omgekomen op de Middellandse zee. Ondanks de wereldwijde verontwaardiging toonde die bijeenkomst vooral een hernieuwde van onwil om het probleem aan te pakken. Die struisvogelpolitiek lijkt vooral bedoeld om onpopulaire vragen over interne samenwerking te vermijden.
De bootvluchtelingen vormen een psychologisch en politiek mijnenveld voor EU-politici. Ten eerste zijn de belangrijkste belanghebbenden van een oplossing vreemdelingen van een ander ras, religie en cultuur. Generaties gedragsonderzoek heeft laten zien dat mensen zich minder coöperatief opstellen tegenover “outgroup”-leden, mensen die niet tot hun onmiddellijke referentiegroep behoren. Ook in het “tolerante” Nederland is grote weerstand tegen de migranten. Zo heeft RTL Nieuws vanwege de schunnige reacties de reageerfunctie van haar website uitgezet bij het nieuws over bootvluchtelingen.
Ten tweede heeft de EU intern te maken met een sociaal dilemma: dat wil zeggen dat heel Europa van een oplossing profiteert, maar de kosten van die oplossing door individuele staten worden gedragen. In een EU waar het aan wederzijds vertrouwen en centraal gezag ontbreekt, leidt dit tot free-riding. De Noordelijke staten doen alsof hun neus bloedt, en verschuilen zich daarbij achter V.N. verdragen. Op hun beurt laten de Zuidelijke staten na de vluchtelingen op een ordelijke manier te registeren.
De enige oplossing voor dit probleem is een (gedeeltelijke) centralisatie van het Europese immigratiebeleid, zodat de kosten en baten eerlijk over de lidstaten verdeeld kunnen worden. Centralisatie van EU-beleid en de toelating van immigranten zijn echter zo’n beetje het meest onpopulaire politieke thema dat je kan bedenken. In de meeste EU landen zijn beide het domein van populistische politieke bewegingen.
Het is daarom voorspelbaar dat Europese burgers en politici hun hoofd liever in het zand steken. Experimenten laten zien mensen het negeren van “ongelegen” informatie vaak als uitvlucht gebruiken wanneer ze voor moeilijke morele keuzes worden gesteld. Je hebt immers geen verantwoordelijkheid zolang je niet weet dat er iets aan de hand is.
De reactie van de Europeanen op de bootvluchtelingen lijkt daarmee verdacht veel op de ontkenning van klimaatverandering door de Republikeinen in de V.S. Volgens een recente studie is één de voornaamste redenen achter die ontkenning dat de Republikeinen niets moeten hebben van de voorgestelde oplossingen, zoals een grotere rol van de centrale overheid in de regulering van CO2 uitstoot.
Onze collectieve “strategische onwetendheid” is in de laatste maand doorbroken door de tragische toename in schipbreuken, en er is eindelijk een begin van een Europese immigratiediscussie. Het uitgangspunt daarvan zou moeten zijn dat Europeanen samen verantwoordelijk zijn voor hun buitengrenzen. Zolang wij in Europa daar niet over kunnen praten, zullen er nog heel veel vluchtelingen verdrinken.
01.05.2015
18:04
Beste Joël,
Zoals altijd, is een grens een scheidingslijn, die twee effecten heeft. Sommige mensen zullen het als beschermend ervaren, en anderen als beperkend. En zo zal de ene groep waarde hechten aan het gezegde: ‘Good fences make good neighbours’, en de andere groep aan Robert Frost’s gedicht: Mending Wall.
Het geeft de mate van vertrouwen aan die twee buren, of twee volkeren in elkaar hebben. Soms is het vertrouwen groot genoeg, om een grens op te heffen, en krijg je een situatie, zoals toen Ronald Reagan zijn speech gaf bij de Berlijnse muur, waarbij hij zei:’ Mr. Gorbatchev, tear down this wall.’
Maar dan moet de tijd daar wel rijp voor zijn.
Een ander voorbeeld is de grens tussen België en Nederland. Als je met de auto naar België rijdt, is de grenspost er nog wel, maar je kan gewoon doorrijden. Toen ik dat een tijdje geleden deed, dacht ik: geweldig dat het kan, maar terzelfdertijd besef je wel degelijk dat je over een grens gaat. En zo voelen veel mensen zich toch meer Nederlander of Belg, dan Europeaan.
Een land, of een groep landen, kan compassie voor desperate mensen tonen door ze zelf in huis te halen, of door ze te helpen waar ze zijn. Wat daarbij het juiste besluit is, is in dit geval volgens mij iets dat door wijze politici besloten moet worden, en niet door de spectaculaire krantenkoppen en schrikwekkende foto’s en videos van de media.
Daarom is het volgens mij ook zo belangrijk, dat wanneer burgers hun volksvertegenwoordigers kiezen, er geen kermis van het proces gemaakt wordt, zoals nu veelal wel het geval is. Het werk van politici is volgens mij veel moeilijker en veel belangrijker dan de meeste media hun lezers of kijkers voorspiegelen.
En aan dat soort media heb je ook niet zoveel, maar met een rustige en goed doordachte keuze als er verkiezingen zijn, en de rest van de tijd goede boeken en achtergrondartikelen lezen, ben je volgens mij veel beter af.