Eco-modernisme: tussen blind consumeren en anti-wetenschappelijke kwak
Verschenen in Columns en Opinie, Focus

In april riep De Correspondent op om over te stappen van banken als ING, RABO en ABNAMRO naar de meer idealistische banken. Vooral Triodos en ASN bleken populair, maar al snel kwam commentaar dat Triodos-bank investeert in homeopathie – en dat is voor veel mensen ook niet acceptabel. Dat homeopathie niet werkt is ondertussen wel duidelijk, dus wil je ook geen bank die daarin investeert. Maar welke bank dan wel?
Wetenschapsjournalist Hidde Boersma formuleerde dit dilemma op twitter erg mooi: “waarom is idealisme zo vaak omgeven met (…) anti-wetenschappelijke kwak?” De combinatie van idealisme en onwetenschappelijke denkbeelden zie ik echter niet alleen terugkomen bij idealistische banken, maar ook op andere vlakken. Bijvoorbeeld ouderschap, een onderwerp waar ik me wel mee bezig hou sinds ik zelf moeder ben.
Natuurlijk ouderschap
In de opvattingen over ouderschap is mij een duidelijke tweedeling opgevallen. Er zijn ouders die blind de commercie volgen en helemaal los gaan op de 9-maanden-beurs: de nieuwste trends in babykleding, een kinderwagen met spijkerstof, fotoshoots van je baby in een mandje met veren, ergonomische flesjes tegen darmkrampjes, de nieuwste babykamers – allemaal écht een must als je een goede ouder wilt zijn. Aan de andere kant heb je ouders die dat vreselijk vinden. Zij kopen tweedehands kleding, houten babyspeelgoed dat lang meegaat en knappen oude meubeltjes op voor in de babykamer. Vaak dragen zij hun kinderen in een draagdoek en geven lang borstvoeding; zogenaamd ‘natural parenting’.
Er is natuurlijk veel tussen consumeren en natural parenting, al neig ik zelf eerder in de richting van de tweede stroming. Maar ik struikel over een aantal punten: het zijn bijvoorbeeld vaak deze ouders die die hun kinderen niet laten vaccineren. Dat was bijvoorbeeld goed zichtbaar op de Puur en Hechtbeurs, waar ook een lezing van een anti-vaccinatiedame geprogrammeerd stond. Of op een markt in de bibliotheek in Groningen, met informatie over opvoeden, spelen, lezen, tandenpoetsen, wasbare luiers en draagdoeken, waar ook een stand was met het vreselijke boek Vaccin Vrij. Niet vaccineren is gevaarlijk voor de gezondheid van je eigen en andermans kinderen, en dat vaccinaties autisme zouden veroorzaken is inmiddels echt onomstotelijk ontkracht. Het lijkt dat ‘natuurlijk’ en ‘niet-vaccineren’ bij elkaar horen, terwijl dat helemaal niet nodig is.
Biologisch eten
Ook voeding is een onderwerp met twee extremen in opvattingen. Je kunt je kind natuurlijk voeden met potjes, babykoekjes, supersapjes, rijstesnacks en andere producten met ‘stoffen die goed zijn voor de ontwikkeling van je kindje’ – zoals de fabrikant zegt. Of je kiest de andere kant en kookt alleen maar vers en biologisch voor je kindje. Echter, zo werd een aantal jaar geleden aangetoond, biologisch eten is niet gezonder dan gewoon vers eten. Wellicht íets duurzamer, maar daar betaal je dan ook flink meer voor. De realistische, niet enorm rijke ouders, die meestal vers koken voor hun kind (en zichzelf), maar heus ook wel eens een potje opentrekken of een pizza opwarmen? Zijn die niet idealistisch genoeg?
Ook binnen de aanhangers van biologische eten is de ‘anti-wetenschappelijke kwak’ sterk vertegenwoordigd. Een moeder bij een workshop ‘biologisch koken’, verkondigde zonder een spier te vertrekken eten voor haar kind écht niet in de magnetron op te warmen, vanwege de gevaren van straling. Ik ben maar niet met haar in discussie gegaan, maar ook dit is natuurlijk onzin. En, winkelen bij biologische supermarktketen Ekoplaza kan een wetenschappelijk bewuste consument ook niet meer. Ekoplaza verkoopt veel homeopathische producten en plaatst er in hun tijdschrift grote advertenties voor. En dan is er nog de issue van gen-tech: volgens gezondheidsbewuste idealisten is het levensgevaarlijk — maar het onderzoek waaruit dat zou blijken bleek gebaseerd op gebakken lucht.
Lang leve het Ecomodernisme!
Kortom, het lijkt erop dat idealisme, oog voor een betere wereld, gezond en vers eten en niet blind de commercie volgen regelmatig overlapt met anti-wetenschappelijke onzin. Waarom zijn aanhangers van ‘natural parenting’ vaak anti-vaccinatie? Waarom gebruiken bio-eters ook homeopathie en zijn ze grotendeels anti-gentech? En waarom word je verguisd door de fanatieke borstvoedingslobby als je zegt dat er heus wel wat goeds uit de fabrieken van FrieslandCampina of Nutricia komt?
Kortom: waarom kan geloof in wetenschap, innovatie en techniek niet samengaan met een niet-commercieel, idealistisch en duurzaam denkbeeld? Gelukkig zijn er meer mensen die zo denken – zij hebben zich verenigd in een stroming die het Ecomodernisme (of Bright Green Environmentalism) heet, waarin nanotechnologie, biotechnologie, ontwikkeling van high-tech toepassingen aan de ene kant en idealisme, hart voor de natuur en duurzaamheid hand-in-hand gaan.
- voor idealisme, maar ook voor innovatie
- voor natuurlijk en niet-commercieel ouderschap, maar wel gewoon je kind vaccineren
- voor gezond eten, maar gekocht in winkels zonder homeopathie in de schappen
- voor een bank zonder zakkenvullers, maar ook graag eentje die homeopathie niet steunt
- voor een duurzame voedselproductie, maar dat kan best in combinatie met gentech
- voor borstvoeding, maar niet tegen flesvoeding
Wie doet er mee?
Met dank aan Hidde Boersma voor de inspiratie.
25.05.2015
09:15
Ps: mbt gentech: het (kankerverwekkende)pesticidengebruik,is,dramatisch toegenomen sinds gentech. Denk maar aan roundup en genetisch gemanipuleerde soja, waarrond net nog verschillende onderzoeken over gepubliceerd zijn. Het protest tegen gentech heeft dus zeker ook zijn waarde!
25.05.2015
09:12
Ik ben wetenschappelijk opgeleid. Mijn kinderen worden uitgebreid gevaccineerd. Maar ja’: ik kook veel bio, ik warm niets op in plastic, ik gebruik wel een microgolfoven, ik koop niets in blik, ik was nieuwe kleding altijd grondig voor mijn kinderen ze aandoen enz.. Veel van de dingen die ik deed en doe, werden vroeger lacherig afgedaan als neurotisch gedoe. Meer en meer waarschuwen officiële instanties nu voor ftalaten, bisfenol A en andere stoffen. Al die kunstmatige stoffen die voorkomen op voeding en kleding, zijn en waren nog onvoldoende onderzocht. Zeker de interactie tussen deze stoffen in het lichaam. De EU heeft nu wetgeving uitgevaardigd zodat fabrikanten dat ook moeten testen. Eindelijk. Wat kwak lijkt kan ook ‘goed geinformeerd ‘ zijn.Ik werd vroeger uitgelachen voor dingen die nu de doodnormaalste zaak zijn en zelfs officiële overheidsaanbevelingen zijn. Beoordeel kwak dus steeds op zijn intrinsieke waarde, soms, niet altijd, is het echt wel terecht!
13.05.2015
15:40
hi Eva
je slaat de spijker op zijn kop. geheel mee eens. Ik ben ook wetenschappelijk opgeleid en wil af en toe eens uit die ivoren toren komen. Zo wilde ik tjidens mijn reis in Nieuw Zeeland vorig jaar wat vrijwilligers werk gaan doen en ben toen een week gaan WWOOF’en (World Wide opportunities on Organic Farms). Dan werk je tegen kost & inwoning. Ik ben helemaal niet biologisch of alternatief ingesteld van nature, maar wilde biologische landbouw eens een kans geven, want al is het niet bewezen dat het beter is, baat het niet dan schaadt het niet, ben er in elk geval ook weer niet op tegen.
De eerste de beste plek waar ik terecht kwam was meteen een stel prei-hippies van het ergste soort.
Bepaalde zaden moesten bij volle maan gezaaid worden (vraag niet waarom); ze hadden een laptop, maar daar moesten kristallen naast staan (om bepaalde frequenties te neutraliseren), verder hadden ze allemaal ook gluten allergie (hadden ze zichzelf wijsgemaakt- begrijp me niet verkeerd, er zijn mensen die echt coeliakie hebben, maar dit waren gewoon mensen die in de war waren), legden tarot kaarten, geloofden in “blood-type diets”- bepaalde voedingsstoffen zouden iets te maken hebben met bepaalde lectine groepen op bloedcellen-, geloofden in “the secret” en de kracht van het universum, vaccineerden hun kinderen niet, woonden in een caravan, die wel geaard moest worden “tegen de straling”, waren verder overal tegen wat wetenschappelijk was aangetoond, en ze kropen in hun schulp als je serieus wilde ingaan op alle pseudowetenschappelijke onzin waar ze in geloofden, want ja ik zou het toch allemaal niet te begrijpen; O ja ze reden dan weer wel in een heel erg vervuilende oude auto overigens. ze bakten geen moer van die hele moestuin van ze overigens.
leuk detail was overigens dat ze zelf glutenvrij brood aten (“gluten is alleen maar vergif” volgens hun) maar ik daar niet van mocht mee eten (te duur en ik kon volgens hun toch wel tegen dat andere brood). leuk hoe je je eigen principes overboord gooit zodra het anderen betreft. dus ik kreeg normaal brood, maar om de verkeerde reden.
Eens maar nooit meer. Het is jammer dat “en-en”, niet kan. Voor biologisch, maar niet tegen de rest van de wereld. Gewoon lekker je eigen groente verbouwen en voor de rest normaal doen.
Okay, n=1, ik weet het, ik mag hieruit geen conclusies trekken. Maar ik vind het voorbeeld zo tekenend.
Ze maken het zichzelf zo moeilijk door zichzelf zo af te sluiten voor alles wat algemeen geaccepteerd is. Erg jammer, ik sta in principe voor alles open. Maar met gekken ga ik de discussie niet eens aan. En ze jagen iedereen weg die wetenschappelijk genoeg is om niet meteen te willen oordelen en ze aanvankelijk nog een kans wil geven; de rest van de bevolking had deze mensen overigens al eerder voor gek verklaard.
Thio59
02.05.2015
08:30
Ik snap de strekking wel en kan er een heel eind in meekomen maar dit artikel is nogal ongenuanceerd.
Twee dingen storen mij:
A) Alles wat momenteel nog niet wetebschappelijk is aangetoond (dat biologische voeding gezonder is bijv.) zal dat ook nooit worden? Dat matcht niet met je sterke geloof in onze wetenschap.
B) Omdat homeopathie niet zou werken moeten we alles en iedereen die het steunt mijden als de pest? Bij de Albert Heijn liggen ook voldoende producten die niet zijn wat ze pretenderen (alles met die vinkjes van Unilever… eh het voedingscentrum, unfaire bananen, slavenchocola) en deze supermarkt boycotten jullie toch ook niet?
01.05.2015
15:51
@mariska – doordat steeds meer mensen hun kinderen later, minder of niet vaccineren lijkt het ‘normaal’ om dat te doen en volgen er steeds meer.
Maar ook later of minder vaccineren kan helaas een risico opleveren voor je eigen kinderen, en voor de immuniteit van een gemeenschap.
Kijk maar naar wat er in Californië gebeurde, toen één vrouw met mazelen een pretpark bezocht en dat leidde tot een mazelen-epidemie.
Dat ‘we vroeger allemaal mazelen kregen’ is wellicht waar, maar het was zeker niet ongevaarlijk. 4-6% van de mazelen-gevallen leidt tot een longontsteking, en het leidt in 1 op de 1000 gevallen tot hersenvliesontsteking. Dus je kunt je kind hier maar beter voor behoeden, als het kan.
01.05.2015
15:41
@petra – ik geloof zeker dat je veel tevreden cliënten hebt. Het moderne zorgsysteem schiet vaak tekort, zeker als het om aandacht gaat. Mensen met vage, onbegrepen klachten kunnen door een andere kijk op hun klachten vaak opknappen.
Het blijft helaas wel een feit dat homeopathische therapieën wetenschappelijk níet bewezen zijn.
01.05.2015
14:33
Je verhaal komt op mij niet proffesioneel over als je zinnen schrijft als “het vreselijke boek van”.
Ja, ik voed mijn kind ook vaccinvrij op en steeds meer bewuste ouders kiezen voor een leven voor hun kind zonder al die vaccins of kiezen ervoor om in ieder geval minder vaccins te geven, op latere leeftijd te starten of de tijdsduur tussen vaccins langer te maken.
01.05.2015
11:26
En normaal doen, kan dat ook nog?
01.05.2015
10:58
Leuk artikel en het klopt wel denk ik. Kijkend naar mezelf en mijn omgeving.
Petra: zoals met zoveel dingen kun je niet alles over 1 kan scheren en is de wereld niet zwart wit. Nuanceren kun je leren
01.05.2015
10:39
Dit is dus een onzin verhaal, ik heb veel klachten zien verdwijnen door homeopathie. Het is een oude geneeswijze die nog steeds veel tevreden cliënten geeft in mijn praktijk, die ik al 20 jaar heb.
30.04.2015
20:48
Als je wilt weten hoe aanhangers van anti-wetenschap behandeld moeten worden: een beetje meegaan in de mythe in plaats ze te overladen met nóg meer wetenschap. https://theconversation.com/inoculating-against-science-denial-40465