Een nieuw jaar is tijd voor goede voornemens, met als meest populaire voornemen: afvallen. Grote kans dat ú het ook weer van plan bent. Na twee weken zijn echter veel mensen alweer met hun dieet gestopt. Maar wat is nu eigenlijk een goed dieet? Het populaire paleo-dieet, SonjaBakkeren, ouderwets caloriën tellen, koolhydraat-arm eten? Is er wetenschappelijk bewijs dat het ene dieet beter is dan het andere?
Dat vroegen de mensen van Lift, een platform dat mensen wil helpen met het bereiken van hun doelen, zich ook af. Zij starten dit jaar het Quantified Diet project waarmee ze mensen die willen afvallen willekeurig een dieet toewijzen, en ze door middel van een smartphone-app gedurende het project volgen. In samenwerking met de Universiteit van Berkeley willen ze uitzoeken welke diëten het beste werken, en ook hoe moelijk het is om ze vol te houden.
Paleo-dieet en de Voedselzandloper
Opde laatste hype op dieetgebied valt wetenschappelijk zeker wel iets af te dingen. In het boek De Voedselzandloper van de Belgische arts Kris Verburgh wordt voorgeschreven vooral veel groente, fruit en noten te eten, aangevuld met wat vlees; het ‘paleo-dieet’ van onze voorouders op de savanne. Volgens Verburgh en andere aanhangers van het paleo-dieet is de boosdoener van veel moderne gezondheidsproblemen zetmeel, het belangrijkste bestanddeel van aardappelen, brood, pasta, rijst en granen.
Wetenschappelijke missers
Het paleo-dieet blijkt inderdaad bij nader inzien helemaal niet zo wetenschappelijk. In juni van dit jaar verschenen vier studies die ontkrachtten dat wat nu doorgaat voor het paleo-dieet inderdaad was wat onze voorouders echt aten (zie goede blogs hierover op Discover Magazine, Wetenschap24, Scientific American en De Volkskrant. In deze studies gebruiken wetenschappers chemische analyse van onder andere fossiele tanden van oude mensachtigen. Ze lieten zien dat onze voorouders zo’n 3-4 miljoen jaar geleden al grassen en andere granen aten. Dit zijn exact de voedingsmiddelen die gelovers in het paleo-dieet ons willen verbieden, en waarvan zij beweren dat we die pas enkele tienduizenden jaren eten.
Door dergelijk onderzoek kwam ook een tweede hiaat bij de paleo-aanhangers boven: het uitbannen van zetmeel. Dit gaat namelijk voorbij aan het feit dat onze voorouders wél zetmeel aten, niet als aardappels of brood, maar in de vorm van allerlei soorten knollen (‘vergeten groenten’ zoals knolraap, pastinaak en selderijknol, zoals ook beschreven in de NRC van 21 december). Ook resultaten uit de genetica draagt hieraan bij: in 2013 werd ook ontdekt dat Homo sapiëns veel meer kopieën van het gen heeft dat zorgt voor een goede zetmeelvertering (het enzym amylase in ons speeksel) dan bijvoorbeeld chimpansees. Zetmeel was dus wel degelijk een belangrijk onderdeel van het oerdieet, in tegenstelling tot wat de aanhangers van het paleo-dieet beweren.
Deze wetenschappelijkinzichten sturen ook het paleo-dieet en De Voedselzandloper naar het rijtje dieet-hypes. Hetzelfde geldt voor andere modieuze diëten: niets blijft overeind als je het echt goed uitzoekt. Ieder dieet helpt een aantal maanden, omdat iedereen die zich bewust(er) bezig gaat houden met voedsel zal afvallen. Maar wanneer een dieet niet tot een structurele gedragsverandering leidt, vliegen de kilo’s er snel weer aan. Ik vermoed dan ook dat in de vier weken dat het Quantified Diet-project zal lopen, het duidelijk zal worden dat alle diëten wel wat effect hebben. Maar als het project langer zou lopen geef ik de ‘klassieke’ diëten de meeste kans om te gaan winnen. Want normaal eten, niet te vet, niet te zoet, en vooral niet te veel, in combinatie met voldoende beweging, is en blijft de enige wetenschappelijk onderbouwde manier om niet dik te worden.
Schrijf een reactie
Joël van der Weele
Favoriete stukken
10.04.2014
20:43
Dom artikel over DE MENING van van vrouw met oogkleppen tegen over zoveel positieve onafhankelijke geluiden van mensen die Paleo stijl leven. Ik vraag me af hoeveel ‘het schoof’ om dit zogenaamde onafhankelijke artikel te schrijven, met links naar 4 zogenaamde onafhankelijke bronnen.
22.01.2014
12:01
Beste Eva,
Bedankt voor je reactie. Ik begrijp dat je deze mening hebt, omdat bijna alle diëten na een bepaalde tijd weer van de radar verdwijnen (Montignac, Bakker, Dr. Frank). Deze diëten hebben echter met elkaar gemeen dat commerciële belangen een (te) grote rol spelen. Zoals Peter duidelijk aangeeft, is het paleo-dieet op een andere manier ontstaan en de wereld ingebracht. Het paleo-dieet wordt niet door één naam verkocht, het is een wetenschappelijk kader en voor iedereen toegankelijk.
Er wordt al jarenlang onderzoek gedaan naar de ideeën van paleo, en er is nog een hoop onduidelijk. Zo is er bijvoorbeeld niet één paleo-dieet. Voor ieder seizoen en geografische locatie bestaat een ander dieet. Maar wat deze diëten gemeen hebben, is de afwezigheid van granen. Het is heel aannemelijk dat we zijn geëvolueerd als jager/verzamelaar op een dieet van vlees/vis, groenten en noten (maar ook knolgewassen, insecten, fruit etc.).
Je argument dat men al decennia lang brood en aardappelen eet en daar gezond onder zijn en blijven is foutief. Er zijn bewijzen dat vanaf het moment dat de mens graszaad is gaan verbouwen zijn ziektes als diabetes, auto-immuunziektes, kanker en anderen in fossiele resten zijn te vinden. De mensen die nu leven zijn nazaten van de mensen die toentertijd het meest tolerant waren voor deze nieuwe voeding. De voeding lijkt gezond en veel mensen worden er ook best oud op. Maar voor veel anderen niet. Voor deze mensen is het van belang een alternatief te bieden. En dit alternatief is er nu, maar wordt ook tegengehouden door het roestige gedachtegoed dat dit artikel verspreid.
Kijk bijvoorbeeld een naar de Kitava-studie en andere vergelijkbare studies. Hierbij worden de voedingspatronen van stammen die nog leven als jager/verzamelaar onder de loep genomen. Wat blijkt? Geen spoor van westerse ziektes als kanker, hart- en vaatziekten en noem maar op. Wanneer westerse voeding wordt geïntroduceerd, steken dit soort ziektes opeens de kop op.
We moeten een voorbeeld nemen aan Zweden, waar de nationale voedingsrichtlijnen zijn veranderd van hig carb/low fat naar low carb/high fat.
21.01.2014
12:52
Beste Eva,
Dank voor je reactie, maar daarmee laat je opnieuw zien, dat je je niet in dit onderwerp hebt verdiept.
Ten eerste is het Paleo-dieet niet ontstaan als een afvaldieet en is het niet in de wereld gebracht door een dieet-goeroe. Het is een manier van denken dat door historisch én antropologisch wetenschappelijk onderzoek is ontstaan en al vele tientallen jaren oud is. De toenemende populariteit in Nederland is een ontwikkeling van de laatste jaren en wordt ook gevoed door (Nederlandse) wetenschappelijke onderzoeksresultaten die de onderbouwing van het Paleo-denken steeds meer onderbouwen.
Als je daar meer over wilt weten, lees dan eens wat over het werk van Prof. Muskiet van de Universiteit van Groningen of het boek van Remco Kuipers, wat deze week is verschenen. Ik denk dus ook niet dat het tussen de stoffige montignac-boeken gaat belanden, maar dat de wetenschappelijke belangstelling voor het onderwerp steeds sterker wordt en we dus nog veel van dit paleo-denken zullen horen de komende tijd.
Je tweede opmerking is helemaal curieus. De gezondheidsfaculteit van de universiteit van Harvard (de 2e universiteit ter wereld) is al zover dat men de Amerikanen het eten van aardappels en aardappelproducten (zoals chips en friet) afraadt, omdat men deze in hoge mate verantwoordelijk acht voor het dramatische probleem van overgewicht (driekwart van de Amerikanen is te zwaar) en obesitas (1/3 van de Amerikanen is inmiddels obees).
Om vrijwel dezelfde redenen groeit ook het verzet tegen de enorme graanconsumptie wereldwijd (recente boeken als “Broodbuik (Wheatbelly)” en “Het glutengevaar (the grainbrain)” doen nogal wat stof opwaaien.
In Nederland zijn we nog niet zover in het moeras gezonken als in de VS, maar we gaan met enige vertraging helaas wel die kant op. Meer dan de helft van Nederland is te zwaar en ongeveer 1/5 (dat zijn ruim 3 miljoen Nederlanders) is obees. En dat aantal blijft onstuitbaar groeien. Obesitas wordt als een ziekte beschouwd en bestrijding daarvan zit dan ook in onze ziektekosten-verzekeringen. Deze gewichtstoestand vergroot het risico op vervolgschade als diabetes, hart- en vaatziektes, kanker, herseninfarten, alzheimer e.d. aanzienlijk.
Hoe kan je dan als wetenschapper met droge ogen beweren dat er geen enkel bewijs is dat die producten slecht zijn.
Als je je in het onderwerp had verdiept, zou je tot de conclusie komen dat je niet had moeten schrijven “de tijd zal het leren”, want de tijd heeft jouw verouderde opvattingen over voedsel al lang ingehaald.
Mijn advies: als voedsel en gezondheid je belangstelling hebben, ga je dan eerst inlezen in de wetenschappelijke discussies die in de laatste toen jaar over het onderwerp zijn losgebarsten, voordat je er over gaat publiceren.
20.01.2014
19:02
Beste Peter en Robin,
Zoals ik schreef: ik ben van mening dat het paleo-dieet, dat door veel mensen zeker wordt gebruikt om af te vallen, over een aantal jaren net zo vergeten is als Montignac nu. Ook dat werd toen door fervente aanhangers zéker niet gezien als dieet, maar als een nieuwe lifestyle, net als het paleo-dieet nu.
Ondertussen denk ik aan hoe mensen al decennialang brood en aardappels eten, en hoe de meesten daar gezond onder zijn en blijven. Er is geen enkel bewijs dat die producten ‘slecht’ zijn.
De tijd zal leren of ik gelijk krijg.
20.01.2014
17:54
Ik ben het helemaal met Peter eens. Eva heeft zich duidelijk niet verdiept in het onderwerp en komt met de bekende non-adviezen die al jarenlang de wereld in worden geholpen. Met deze adviezen (van onder andere het voedingscentrum en consorten) zijn we niet veel gezonder geworden!
Het aannemen van een ander voedingspatroon/dieet staat in het teken van gezonder worden, waarvan afvallen voor velen een gevolg is. Bovendien is het reduceren van ‘gezonde voedingskeuzes’ naar een ‘dieet-hype’ is wel heel erg sturend taalgebruik. Door het een dieet-hype te noemen, geef je mensen niet de kans om eerlijk over het dieet na te denken! Geef aub twee kanten van het verhaal met goede bronnen, laat lezers eerst zelf een conclusie trekken.
Verder is het bekende advies van minder eten en meer bewegen achterhaald. Als Eva iets meer research gedaan zou hebben, had ze geweten dat het niet zo in elkaar zit. Hier krijg je alleen maar meer honger van en is dus op lange termijn niet vol te houden. Men moet betere bronnen van voedsel eten, waardoor zij minder honger en meer energie hebben met als gevolg minder hoeven te eten en afvallen.
Minder vet eten is ook een slecht advies. Vet is onmisbaar voor ons lichaam. Men moet juist meer goede vetten eten en minder geraffineerde koolhydraten. Van koolhydraten krijg je een piek in de bloedsuikerspiegel die met insuline weer naar beneden wordt gebracht. Wanneer je dit drie keer per dag doet, gaat je lichaam vragen om zo’n bloedsuikerpiek (a.k.a. suikerverslaving). Langzamerhand wordt je lichaam steeds toleranter voor insuline en moet er steeds meer worden aangemaakt. Dit cirkeltje leidt bij veel mensen tot overgewicht of diabetes, omdat je lichaam niet meer op insuline reageert. Paula Newby Fraser eet al jaren paleo en wordt gezien als de beste triatlete van het millenium. Zij heeft 8 keer de Hawaiian IronMan gewonnen en 20 ‘gewone’ IronMan. Niet per se een meeteenheid van gezondheid, maar zeker iemand die niet ongezond is, anders had ze dit niet gekund.
18.01.2014
10:06
Dat Kris Verburgh verkondiger is van het Paleo-Dieet is, zal voor hem een nieuwtje zijn (wat hij dus niet is). Sterker nog: De Voedselzandloper is helemaal geen dieet. Het is een boek over gezondheidseffecten van allerlei voedsel.
Eva heeft zich kennelijk niet erg verdiept in dit onderwerp. In de blogs waar ze naar verwijst gaat het o.a. over de soort planten die onze voorvaderen aten. Dat zijn zg. C4-planten. Dat is een hele andere categorie dan tarwe, rijst en aardappelen, die wij tegenwoordig veel nuttigen, maar die tot de C3-categorie behoren. En dat is een planten-categorie die niet tot nauwelijks werd genuttigd door mensen voordat de landbouw-cultuur ontstond 10000-12000 jaar geleden.
Dat Verburgh helemaal geen Paleo-aanhanger is, mag wel blijken uit het feit dat hij helemaal niet beweert dat je geen rijst, aardappelen, brood en pasta zou mogen eten. Hij vindt het alleen onverstandig om dat tot de basis van je voedsel te maken. Dus niet verbieden, maar sterk minderen is zijn boodschap, met daarbij de mededeling dat er gezondere alternatieven zijn.
Ik lees met de regelmaat van de klok van dit soort nietszeggende artikelen met het soort boodschappen van Eva “Niets blijft overeind als je het echt uitzoekt” en “Alles helpt als je er maar bewust mee bezig gaat”, om vervolgens de traditionele open deuren in te trappen: “minder eten, niet te zoet, niet te vet en meer bewegen”.
Met dit soort non-adviezen (want het helpt helemaal niet), die al tientallen jaren de wereld in worden geslingerd, worden we met zo’n alleen steeds dikker (inmiddels , leven we wel wat langer, maar leven we steeds korter gezond, nemen de welvaartsziektes als obesitas, diabetes2, hart- en vaatziektes, alzheimer etc. draconische vormen aan.
En toch maar door blijven drammen op die oude versleten adviezen “eet minder, beweeg meer” en iedereen die beweert dat we misschien de laatste 50 jaar wat verkeerde dingen zijn gaan eten wordt weggezet als dieetgoeroe, die geld wil verdienen over de rug van anderen. Dat schiet lekker op Eva.
Albert Einstein heeft ooit een mooie uitspraak gedaan “Waanzin is : telkens hetzelfde herhalen en toch een andere uitkomst verwachten”.
Misschien moet je om te beginnen de Voedselzandloper van Kris Verburgh eens gaan lezen. Dan zal je met enige schaamte terugkijken op het stukje proza, wat je hier hebt geproduceerd.
17.01.2014
23:45
Mooi stuk, Eva!
Een belangrijk onderdeel van het aanleren van een gezond eetpatroon, is om inderdaad te beseffen, dat een dieet vrijwel altijd bedoelt is als een ‘quick fix’, en niet als een permanente oplossing. Maar wat veel mensen ook eisen, is een product, of iemand die even snel de oplossing aangeeft, zodat je na een maand al een fors resultaat boekt, om daarna weer door te kunnen gaan in de dolle rit van het leven.
Het is goed om eens op een wat meer beschouwende manier naar de opkomst en neergang van dit soort ‘Johhny-come-lately’ producten en types te kijken, zoals bijvoorbeeld gebeurt in het oude liedje new kid in town, van The Eagles.
Enerzijds scheppen sommige mensen of producten verwachtingen die niet realistisch zijn, maar anderzijds is er ook een groep mensen die in de waan verkeert dat een ‘quick fix’ de goede oplossing is.
De fout zit dus aan beide kanten.
17.01.2014
17:16
Ik ben heel blij met dit artikel; het is wat ikzelf al een poosje roep, en ik ben blij dat het zo duidelijk is opgeschreven.