Wees naïef en geloof iedereen
Verschenen in Columns en Opinie, de Groene Amsterdammer, Focus, Nieuws
Gelooft u mij als ik claim dat de tijd vertraagt in een zwart gat? Misschien vraagt u zich eerst af wat een zwart gat is (een superzware massa waar zelfs licht niet aan kan ontsnappen), en vertrouwt u mij vervolgens blindelings. Of wilt u liever eerst weten of ik wel betrouwbaar ben? Filosoof Kevin Zollman onderzocht hoe mensen bepalen van wie ze wel en niet kennis overnemen. Hij kwam tot de conclusie dat het zo gek nog niet is om dat volstrekt willekeurig te doen: vertrouw maar op iedereen.
Dat de aarde rond is en de zon een ster, hebben we geleerd van onze docenten op school. Als we zelf eerst alle experimenten opnieuw moeten uitvoeren om het met eigen ogen vast te stellen, zijn we wel even bezig. Soms is het nu eenmaal slimmer om kennis aan te nemen van een ander. Maar hoe bepaal je of je die ander vertrouwt? Zollman benaderde dit probleem vanuit een wiskundige invalshoek. De sociale processen die hierbij ongetwijfeld ook een rol spelen bracht hij terug tot een aantal vereenvoudigde vertrouwensstrategieën, waarna hij bij elk van die strategieën onderzocht hoe goed kennis zich vervolgens over een gemeenschap verspreidt.
Eén zo’n vertrouwensstrategie is tamelijk naïef: vertrouw iedereen, tenzij er een specifieke reden is om dat niet te doen. Een andere strategie is kieskeuriger: onderzoek eerst of de ander ook op andere vlakken verstandige dingen denkt. U test dan bijvoorbeeld eerst of ik wel weet dat de aarde rond is en de zon een ster, om op basis daarvan te bepalen of u mij intelligent genoeg vindt om mijn claim over het zwarte gat te geloven.
Zollman modelleerde deze strategieën, de naïeve en de kieskeurige, waarbij een individu op elk tijdstip 2 (of meer, afhankelijk van het model) andere individuen uitkiest die hij vertrouwt, en daarvan de kennis overneemt. Op het volgende tijdstip evalueert een individu opnieuw wie er te vertrouwen is, en vindt opnieuw kennisoverdracht plaats. Aan het einde van de rit bepaalde Zollman na welke vertrouwensstrategie de gemeenschap in totaal het slimst was. Om precies te zijn: bij welke strategie een individu gemiddeld de grootste hoeveelheid kennis had én de beste verhouding tussen correcte/incorrecte kennis.
Zollmans computermodel is tamelijk abstract, maar hij sprak er enthousiast over op het congres waar ik hem vorige week zag. Zijn modellen bestonden uit niet meer dan een collectie stipjes (de individuen) in een vlak, met pijlen ertussen om aan te geven wie wie vertrouwt. Op zijn slides zette Zollman twee van zulke vlakken naast elkaar: in het ene vlak vertrouwden alle individuen willekeurig iemand anders, en in het andere vlak vergeleken ze eerst kieskeurig met wie ze de meeste kennis gemeenschappelijk hadden.
De verschillen waren overduidelijk. Bij de naïeve strategie ontstonden er op elk tijdstip nieuwe verbindingen, omdat elk individu opnieuw willekeurig twee anderen uitkoos om te vertrouwen. Kennis (maar helaas ook de incorrecte ideeën!) kon zich zo veel beter verspreiden. Bij de kieskeurige strategie ontstonden kleine kliekjes: individuen die elkaar onderling vertrouwden, en daarna steeds maar weer bleven vertrouwen omdat ze al eerder met elkaar kennis of incorrecte ideeën hadden uitgewisseld.
In deze wiskundige abstractie van de werkelijkheid is het dus maar beter om wat naïef te zijn. Maar, zo zei Zollman zelf al, in feite is het natuurlijk niet zo dat iedereen dezelfde strategie zal aannemen. Waaraan hij toevoegde: “ik heb een vermoeden dat je in een wereld waarin iedereen verder naïef is, zelf het beste wel kieskeurig kunt zijn. Maar dat is iets voor toekomstig onderzoek.”
01.10.2012
21:24
Wees naief. Neem nieuwe informatie in je op, wanneer je het kan bevestigen valt de onzin door de mand.
Ga alleen niet alles door vertellen voordat je zekerheid hebt.
Is moeilijk voor de meeste, maar een starre houding, maakt je vaak blind voor goede argumenten.
14.09.2012
20:58
Laatste alinea: “In deze wiskundige abstractie van de werkelijkheid is het dus maar beter om wat naïef te zijn.”
Ik snap hier de woorden “het is dus maar beter” niet. Wat is beter? Wat wordt langs welke meetlat gelegd? En voor wie is het beter?
Is de hoge snelheid waarmee kennis wordt verspreid “beter” wanneer we naïef zijn? Als in de voorafgaande regel: “Kennis (maar helaas ook de incorrecte ideeën!) kon zich zo veel beter verspreiden.”
Maar als het gaat om de snelle verspreiding van incorrecte ideeën dan is dat niet persé beter voor ons. Incorrecte ideeën (homofobie of WMD in Irak) kan erg ongezond uitpakken.
14.09.2012
15:38
Een eerste stap naar wat? Het probleem is nu juist dat er wordt geclaimd dat zo’n model een representatie is van kennisoverdracht tussen echte mensen. Maar wat er wordt overgedragen in Zollman’s model zijn units tussen agents in een netwerk (ik hoop althans dat het model geen cellular automaton was?), en het is aan Zollman om aan te tonen dat er een verband bestaat tussen dat model en de werkelijkheid. Natuurlijk mag dat een vereenvoudiging zijn, want dat is waar een wetenschappelijk model voor dient. Maar dan wel een vereenvoudiging van de werkelijkheid; niet van een luchtkasteel.
Als het ‘meer een filosofisch onderzoek’ is, en Zollman zich ‘puur’ bezighoudt met computermodellen, laat hem dan niet doen alsof hij het over mensen heeft. (Veel filosofen doen dat liever wel, maar het staat Zollman vrij om zich te verliezen in zijn eigen abstracte wereld). Dat gebrek aan onderscheidend vermogen heeft Zollman overgenomen van zijn leermeester Brian Skyrms, en erft daarmee de bezwaren bij Skyrms’ werk. Tot slot: dat een populatie ‘in de werkelijkheid’ heterogeen is, en agents hun strategie per ronde kunnen aanpassen, heeft ook weinig met empirische validatie te maken, maar is gebruikelijk in de speltheorie (Zollman’s expertisegebied). Veel dank voor je reactie, Charlotte!
14.09.2012
14:51
Zollman is puur bezig met computermodellen, en doet geen empirisch onderzoek. Gabriel, je hebt gelijk dat de toepassing hiervan in de sociale wetenschappen beperkt is. Dit is dan ook meer een filosofisch onderzoek.
Overigens liet Zollman wel duidelijk doorschemeren zich bewust te zijn van de echte wereld, en hoe die afweek van zijn computermodellen. Alleen al met zijn uitspraak (waarmee ik het stuk afsluit): dat in het echt natuurlijk niet iedereen dezelfde methode zal hanteren. Maar het zal bijvoorbeeld zelfs zo zijn dat een persoon niet op elk moment dezelfde methode hanteert. Kortom: zo’n model is nog maar een eerste stap, een overdreven vereenvoudiging.
14.09.2012
14:39
Sprak Zollman tijdens het congres ook over empirische validatie van zijn modellen? Dus: onderzocht hij hoe mensen in werkelijkheid kennis delen, of hoe ze dat *zouden* doen als hun gedrag zich zou laten abstraheren tot een elegant algoritme dat lekker robuuste resultaten geeft?
Mijn indruk van veel fans van agent-based modeling is namelijk dat ze de elegantie van hun modellen liever niet laten verpesten door zoiets banaals als de werkelijkheid. Formele modellen hebben zo hun nut, maar zeker binnen de sociale wetenschappen is de toepassing ervan beperkt.
12.09.2012
15:04
Interessant… kan ik me al aanmelden voor het vervolgonderzoek?