Naast de kerstboom klinken simpele oplossingen voor armoede extra aantrekkelijk. Scheld de armste landen hun schulden kwijt (Jeffrey Sachs). Geef de armen microkrediet (Mohamed Yunus). Stop met ontwikkelingshulp (Dambisa Moyo). In vergelijking met deze praktische oneliners is de boodschap ‘Ontwikkelingsbeleid is best ingewikkeld’ minder catchy. Toch wond de Franse econoom Esther Duflo daarmee heel Felix Merites om haar vinger tijdens de Globaliseringslezing afgelopen week.

Grootschalig bescheiden
Haar aanpak noemt ze “modest, but on a very large scale”, oftewel grootschalig bescheiden. Duflo, hoogleraar aan het MIT in Boston, claimt niet dat ze weet welke vormen van ontwikkelingsbeleid werken, maar wel dat ze dat kan onderzoeken. Kun je muskietennetten het beste gratis aanbieden of verkopen? Wanneer werken micro-verzekeringen? Hoe overtuig je een hongerige Keniaanse boer dat hij kunstmest moet kopen? Met andere economen uit het Poverty Action Lab test ze maatregelen door ze uit te proberen- maar niet overal tegelijk. Door de maatregel in een aantal doelgebieden eerst in te voeren, kan ze het effect van de hulp vergelijken met een controlegroep. Een simpel recept, maar het levert revolutionaire inzichten op. Zoals de Volkskrant (20 december) schreef wordt Duflo al genoemd voor een Nobelprijs voor het toepassen van het principe van randomized trial op de ontwikkelingshulp.

1-0 voor Jeffrey Sachs
Het zijn zware, ideologisch gedreven discussies waarin ze zich mengt. Jeffrey Sachs en Dambisa Moyo, niet de minste partijen in de ontwikkelingshulp, verschilden van opvatting over hoe je muskietennetten moet aanbieden. Dambisa Moyo hield vol dat gratis weggegeven netten vooral gebruikt werden als trouwjurken en visnetten, terwijl Jeffrey Sachs dacht dat mensen het nut ervan wel zouden inzien. Duflo onderzocht hoeveel netten er minder verkocht werden als de prijs met 10 cent steeg, inventariseerde of betaalde netten vaker gebruikt werden, en voor de zekerheid of het gratis uitdelen van netten het verkoopcijfer in de toekomst drukt. 1-0 voor Sachs: gratis uitdelen voorkwam meer malariagevallen en deed de vraag naar betaalde malarianetten zelfs toenemen.

Sommige maatregelen die ze uitprobeert zijn controversiëler. Een vaccinatie belonen met een zak linzen (zie ook haar TEDlezing) klinkt als omkopen. Maar het is al moeilijk om rijke mensen te overtuigen van investeringen voor de toekomst, laat staan hongerige mensen die er een halve dag voor moeten lopen. Een zak linzen had tot effect dat er zes keer zoveel Indiërs de moeite namen om de tocht naar het vaccinatiecentrum te ondernemen, zodat de kosten per vaccinatie flink daalden.

Betalen voor tv’s
Na afloop van de lezing kwam onder leiding van Linda Polman, auteur van De Crisiskaravaan, alsnog een ideologische discussie op gang. Arme mensen willen geen gezonde toekomst, ze willen nu een leuk leven, en dan zijn televisies aantrekkelijker koopwaar dan vitaminepillen. Polman hamerde op de vraag of het westen daar wel ontwikkelingshulp aan moest besteden. Maar Duflo’s boodschap is niet dat we tv’s moeten sponsoren, ze onderzoekt hoe mensen effectief verleid kunnen worden tot het nemen van de juiste lange-termijnbeslissingen. Door die combinatie van nuchterheid en gedrevenheid is zij mijn kerstengel.