Voor niets naar de Top
Verschenen in Columns en Opinie, Focus, Nieuws, Volkskrant
Nederland vaart Topkoers. Volgens het kabinet heeft ons land negen Topsectoren waarin innovatie plaatsvindt. Voor de zomer dienden Topteams hun Topsectorplannen in bij minister Verhagen (EL&I). “Topteams 2.0” stellen de komende maanden innovatiecontracten op tussen bedrijven, kennisinstellingen en overheid. En er komen Topconsortia voor Kennis en Innovatie. Kortom, de toekomst is Top.
Als het aan het kabinet ligt, staat alles de komende jaren in het teken van Nederland “naar de Top” brengen. Minister Verhagen bood twee weken geleden zijn bedrijvenbeleid aan de Tweede Kamer aan. Daarin zet hij uiteen hoe Nederland zich in 2020 bij de beste 5 kenniseconomieën ter wereld kan scharen. Innovatie is het sleutelwoord, en die moet vooral bij, in samenwerking met, of met geld van bedrijven plaatsvinden. En dus staat het rapport vol met fiscale regelingen, innovatiekredieten en -contracten, budgetschuiven en financieringsluiken. Bedrijven hebben dus legio mogelijkheden om voordelig aan onderzoek en ontwikkeling te doen.
Maar hoe zit het aan de andere kant van het innovatiespectrum, die van het fundamentele onderzoek? Ook daar gaat alles naar de top. ’s Lands grootste onderzoeksfinancier – de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) – krijgt de opdracht om samen met de Koninklijke Nederlandse Akademie voor Wetenschappen (KNAW) vanaf 2015 jaarlijks 350 miljoen euro in de topsectoren te investeren. Dat is op zich geen slecht nieuws: er is in 2015 in ieder geval nog geld voor fundamenteel onderzoek. Maar het is de vraag of de overheid er verstandig aan doet om dat budget zo zwaar op te hangen aan mogelijke toepassingen. Want zoals NWO-voorzitter Jos Engelen ook zegt in het bijbehorende persbericht: “Resultaten van wetenschappelijk onderzoek zijn moeilijk van tevoren te voorspellen en te sturen: je kunt niet een toepassing bedenken en terug redeneren wat voor onderzoek daar voor nodig is.”
NWO zit in ieder geval aan tafel bij de topsectoren om het programma voor fundamenteel onderzoek in te vullen. De organisatie wil de onderzoekers daarbij zoveel mogelijk de ruimte geven. Open competitie, dus, net als in het huidige Vernieuwingsimpuls-programma. Dat bestaat uit drie typen beurzen die wetenschappers in staat stelt een eerste carrièrestap te zetten (VENI; €250.000), een eigen onderzoekslijn te ontwikkelen (VIDI; €800.000) en een eigen onderzoeksgroep op te bouwen (VICI; €1.500.000). Stel, je bent een goede wetenschapper, werkt aan excellent onderzoek binnen een topsector, en je hebt vorig jaar een VIDI binnengehaald. Waar kun je dan in 2015 – wanneer je VIDI afloopt – nog op rekenen?
Van de 350 miljoen euro die NWO en KNAW gezamenlijk te besteden hebben, gaat 100 miljoen direct naar zogenaamde Topconsortia voor Kennis en Innovatie (TKI’s). Van de 250 miljoen euro die dan nog overblijft, zijn zo’n 6000 onderzoekers afhankelijk. Als we aannemen dat die gelden gelijkmatig bij de onderzoekers terecht zouden komen, zou iedere onderzoeker jaarlijks €38.000 ontvangen. Dat is €190.000 in 5 jaar; een kwart van de huidige VIDI-beurs. De onderzoekers in mijn veld zouden dan 20 experimentjes kunnen doen, op apparaten die al gekocht zijn, en zonder zichzelf salaris te geven. Kruimelwerk dus, niet iets dat ons naar de top brengt. Ter vergelijking, DFG (de Duitse equivalent van NWO) geeft jaarlijks 2,6 miljard euro uit aan ruim 32.000 projecten; ruim €80.000 per project. Het dubbele dus van onze ‘Topinvesteringen’.
NWO zegt wel te blijven investeren in de hele breedte van de wetenschap. Het geld dat NWO reserveert voor de topsectoren komt overeen met de helft van het budget dat de organisatie momenteel totaal heeft. En dus blijft de andere helft over voor andere onderzoeksgebieden. Tenminste, wanneer het totale budget voor NWO gelijk blijft. Daarover beslist het kabinet pas in het voorjaar van 2012, drie tot vier maanden nadat NWO het innovatiecontract zal hebben ondertekend, en zich dus al gecommitteerd heeft aan de 350 miljoen. Veel ruimte om gebieden buiten de topsectoren te financieren is er dan misschien niet.
Is het dus allemaal top? Het is moeilijk. Fundamenteel onderzoek heeft een plek in de topsectoren. En natuurlijk selecteert NWO op excellentie, waardoor misschien een kleiner aantal wetenschappers geld krijgt. Toch zullen de meeste wetenschappers het met krappere budgetten moeten doen. Of ze richten zich meer op Brussel, waarvandaan een groeiend aandeel van het Nederlandse onderzoek wordt gefinancierd. Wellicht komen we op die manier – als Europa, niet als Nederland – wel naar de top.
24.10.2011
08:05
@Barbara Terry heeft gelukkig al antwoord gegeven; ik kan hier nog aan toevoegen dat het voor een industriële partner onmogelijk is om een tool verder te ontwikkelen als de AIO of PostDoc inmiddels al elders aan iets anders werkt omdat het project is afgerond. De staat van een project is meestal niet zo ver dat het onafhankelijk van de originele auteur kan worden voortgezet.
10.10.2011
23:08
@Amanda – je hebt gelijk, klein rekenfoutje: scherp!
@Barbara, Rob – natuurlijk is valorisatie van technologie belangrijk, en dat kan inderdaad voor een deel worden opgepakt door de industrie. Vaak is een technologie echter nog niet zodanig ‘klaargestoomd’ voor direct gebruik, en zit er nog een gat tussen gebruik van technologie in een onderzoeksomgeving, en commerciële toepassing. Bedrijven krijgen met het voorgestelde beleid weliswaar meer mogelijkheden krijgen om een technologie verder te ontwikkelen, maar zullen dat uiteindelijk toch alleen maar doen als er binnen afzienbare tijd winst uit te halen valt. Blijft staan dat die ontwikkelingen gevoed moeten worden door fundamenteel onderzoek.
09.10.2011
16:42
Als er 250 miljoen voor 6000 onderzoekers overblijft, en het gelijk verdeeld wordt, krijgt iedere onderzoeker iets minder dan 42.000. Waar komt die 38.000 dan vandaan? Of wordt er vanuit gegaan dat er meer dan 6000 onderzoekers zijn?
07.10.2011
22:42
@Rob Hooft — Interessante opmerking. Ik vraag me echter af: is dat niet de rol van de industrie? Du moment dat een techniek beschikbaar is óm klaargestoomd te worden is het moment waarop het geld op gaat leveren in zicht, en zou er genoeg incentive moeten zijn voor de de Philipsen en de Monsanto’s om in te springen. Gebeurt dit nu niet? Zijn daar redenen voor?
07.10.2011
22:18
Terry, je haalt de volgende uitspraak aan “Resultaten van wetenschappelijk onderzoek zijn moeilijk van tevoren te voorspellen en te sturen: je kunt niet een toepassing bedenken en terug redeneren wat voor onderzoek daar voor nodig is.”
Hiermee ben ik het helemaal eens. Aan de andere kant gebeurt het omgekeerde nu ook regelmatig: er is geld voor het ontwikkelen van gloednieuwe technieken, maar geen geld om ze daarna “klaar te stomen” voor potentiële gebruikers. Ook dat remt de technologische vooruitgang. Balans is belangrijk.