De wetenschapper van de toekomst
Verschenen in Columns en Opinie, Focus, Volkskrant

Een onderzoeker is een wereldvreemde, niet sociaal vaardige nerd in labjas met veiligheidsbril en weinig gevoel voor elegantie, tenminste, dat is het klassieke beeld. Maar tijden veranderen en in deze eeuw, waarin ook onderzoek aan grote bezuinigingen moet geloven (zie recent artikel), is dit beeld aan het veranderen. Niet alleen zien wetenschappers er tegenwoordig vaak best representatief uit, ook hun functie is niet meer dezelfde: een onderzoeker moet meer kunnen dan alleen maar slim zijn. Maar wat is de X-factor om ook in de 21e eeuw een succesvol onderzoeker te zijn?
Het gaat in de wetenschap vooral om het binnenhalen van genoeg geld voor onderzoek. Onderzoekers concurreren keihard met elkaar om schaarse beurzen van publieke organisaties – meer dan 1000 aanvragen voor 100 beurzen is geen uitzondering. Om ervoor te zorgen dat precies jouw onderzoek gefinancierd wordt, en niet dat van je collega, moeten je meer in je mars hebben dan een goed stel hersens.
Een groot deel van (medisch) onderzoek wordt bekostigd uit geld afkomstig van farmaceutische bedrijven, patiëntenorganisaties en goede doelenorganisaties. Deze willen product-, patiënt- of behandelingsgericht onderzoek financieren en zijn vooral geïnteresseerd in resultaten. Ook de politiek speelt bij het financieren van onderzoek een rol, er worden bijvoorbeeld per kabinetsperiode thema’s geselecteerd die op dat moment belangrijk zijn. Maar bij zulke politieke beslissingen worden spannende termen als “nanotechnologie” sneller gekozen dan bijvoorbeeld minder sexy maar wel belangrijk onderzoek naar insecten.
Zie zo als onderzoeker nog maar eens fundamenteel onderzoek te bekostigen… Wat als jouw onderzoek niet binnen een thema valt of gaat om een zeldzame ziekte? Hoe krijg je dat geld dan toch? Daar komt die X-factor om de hoek. Fundamenteel onderzoek naar celdeling kan zeker belangrijk zijn voor het begrip over kanker, en het bestuderen van de embryonale oorsprong van één type cellen in de kleine hersenen kan vallen onder een modieus politiek thema. Maar om dit duidelijk te maken moet je wel een vlotte pen hebben! Dat helpt om door de eerste ronde van een subsidie-aanvraag heen te komen.
Maar dan volgen de interviews, en dit is iets héél anders dan een presentatie houden op de universiteit. Bij zo’n interview, een soort sollicitatie, moet je jezelf en je onderzoek verkopen aan een subsidie-commissie met vaak leden uit heel andere vakgebieden. Als zelfbewuste onderzoeker met een makkelijke babbel heb je hierbij een duidelijk grotere kans om geld binnen te halen dan als “klassieke”, niet-sociaal vaardige wetenschapper.
Lang leve de moderne, populaire wetenschapper!
Dit artikel verscheen ook op de Opiniepagina van de Volkskrant
18.04.2011
15:58
@Nadine: De 10:1 ratio komt van de aanmeldingen/toekenningen van VENIs van 2010 (geloof ik). Het is natuurlijk bij iedere beurs anders maar ik vond dit wel een mooi voorbeeld.
18.04.2011
11:41
Beste Eva,
Acceptatie tot popularisering kan inderdaad geen kwaad. Misschien dat daarmee de groep wetenschappers die in de media komen groter (lees: diverser) wordt. Meerdere invalshoeken van verschillende wetenschappers maakt populaire wetenschap interessant en meer gebalanceerd.
Over het 10:1 ratio van beurs aanvragen, is het inderdaad 10:1 of was dat een schatting? Het valt mij eigenlijk nog mee. Natuurlijk is het niet veel, en vervelend voor de 9 man (of vrouw) die buiten de boot vallen, maar soms heb ik het idee dat de kans op subsidie nog vele malen lager is dan de 10% kans die jij noemt.
11.04.2011
19:54
@Nadine: je hebt natuurlijk helemaal gelijk, overpopularisering is ook niet alles. Maar ik blijf het een redelijk goede ontwikkeling vinden dat het binnen de wetenschap meer geaccepteerd wordt om te populariseren. Dat kan het algemene begrip alleen maar ten goede komen.
En… wil de echte Ab opstaan…?
11.04.2011
14:19
Beste Richard,
Inderdaad is het succespercentage bij beursaanvragen vrij klein. Naast publieke organisaties zoals NWO kan ook bij bijv. patientenverenigingen geld worden aangevraagd voor onderzoek, maar ook hier is het niet veel beter.
Die andere 9 wetenschappers waar je het over hebt vallen heus niet allemaal buiten de boot – mensen vragen vaak meerdere beurzen tegelijk aan.
En ook een carrière buiten de wetenschap is niet per definitie een mislukking. Wetenschappers komen vaak op heel andere plekken goed aan de bak, dus ik zou zeker niet zeggen dat er teveel zijn in Nederland!
10.04.2011
22:10
Beste Eva,
Als niet-wetenschapper, schrok ik wel van één zinnetje in je stuk, namelijk:”[…] meer dan 1000 aanvragen voor 100 beurzen is geen uitzondering.” Dat betekent dus dat slechts één op de tien wetenschappers een beurs van een publieke organisatie kan krijgen. Dan denk ik dus: wat gebeurt er met die andere wetenschappers? Mensen zouden je advies kunnen volgen om een dergelijke beurs te bemachtigen, maar het betekent wel dat altijd 9 andere wetenschappers buiten de boot vallen. De kennis en wetenschappelijke methodiek die een student opgedaan heeft is voor die persoon zelf altijd waardevol, maar zijn er in Nederland dus misschien niet teveel wetenschappers?
09.04.2011
12:09
Nou Nadine, dat vind ik nou oncollegiaal van je. Griep IS nu eenmaal DE belangrijkste vijand van de wereldorde. Iemand moet die boodschap toch uitdragen?
08.04.2011
13:16
Leuk stuk! Mag ik zo vrij zijn een paar kanttekeningen te plaatsen?
Helaas zullen we een mix van wetenschappers nodig hebben die allemaal hun eigen vaardigheden hebben. Met alleen een communicatief vaardig persoon ben je er niet, je hebt de witte jassen nerds ook nodig voor de genialiteit (niet dat het uitgesloten is dat een communicatief vaardig iemand heel creatief is uiteraard). En hoe zit het met de “overpopularisering” van de wetenschap? Ik noem een viroloog met jacket die te pas en te onpas op tv verschijnt. En tenslotte vrees ik dat het binnenhalen van subsidies misschien nog wel meer een kwestie is van “de juiste mensen kennen” (inderdaad, vriendjespolitiek), dan de mate van communicatie en presentatie.
08.04.2011
12:25
Hear, hear!