Requiem van een vaccin-entrepreneur
Verschenen in Columns en Opinie, de Groene Amsterdammer, Nieuws
Afgelopen week had premier Rutte de mond vol van woorden zoals “innovatie” en “aan de slag”. Maar de staatssecretaris van Innovatie Henk Bleeker was niet aanwezig bij de regeringsverklaring, en ook uit andere gebeurtenissen blijkt dat innovatieve bedrijven uit Nederland verdwijnen.
Per 1 november sluit de onderzoeksafdeling van het biotech-bedrijf Nobilon in Boxmeer zijn deuren en verlies ik mijn baan. Nobilon was gespecialiseerd in de ontwikkeling van moderne vaccins. De sluiting is een gevolg van de reorganisatie bij het Amerikaanse farmaceutisch moederconcern MSD. Maar de ontmanteling van deze Nederlandse vaccinontwikkelaar past in een trend: het valt samen met de opheffing van het Nederlands Vaccin Instituut (NVI) en met het voornemen van farmaceut Abbott om de vaccin-onderzoeksafdeling in Weesp te sluiten. Honderden kenniswerkers komen op straat, de historisch opgebouwde reputatie in vaccins en de voorsprong in onze technologisch kenniseconomie staan onder druk.
In 2002 werd in de noordpunt van de Peel een “state-of-the-art” fabriek gebouwd, geschikt voor het produceren van nieuwe generatie vaccins. Een klein jong team kreeg van Akzo Nobel de sleutels, geld, ruimte en het vertrouwen om iets nieuws te doen. Op de onderzoeksafdeling startten we met de ontwikkeling van de nieuwe generatie influenzavaccins en geavanceerde vaccins tegen reizigersdiarree en chlamydia. In de ruimte die we kregen maakten we zeker fouten, maar het schakelen kon zo veel sneller en dus bleef de leercurve steil. Verder hebben veel jonge mensen bij Nobilon stage gelopen en hun eerste baan gehad. Fast-forward naar 2010: de onderzoeksgroep bestaat uit veertig mensen, twee gestarte klinische studies en meerdere projecten die klaar zijn voor de kliniek. Tijdens de Mexicaanse griep had Nobilon binnen drie maanden een vaccin gemaakt. Maar belangrijker dan die materialen zijn de kennis en ervaring die werden gecreëerd. Helaas heeft een niet te stoppen golf van globalisatie en twee buitenlandse overnames als resultante dat onze veelbelovende projecten naar de VS worden overgeheveld en de hele onderzoeksgroep wordt ontbonden.
Maar niet alleen bedrijven en laboratoria verdwijnen, ook het vestigingsklimaat in Nederland is onaantrekkelijker dan bijvoorbeeld bij onze zuiderburen. Vlaanderen heeft een veelvoud van biotechnologische start-ups. Ligt dat louter aan belastingvoordeel of zijn er meer factoren? Het positieve nieuws is dat het ministerie van VWS de reden onderzoekt van de krimping van hoogwaardig farmaceutisch onderzoek in Nederland. Daarnaast wordt er aan universiteiten nog altijd op hoog niveau vaccinonderzoek verricht. Maar in toenemende mate zal de verdere ontwikkeling van vaccins (bv. klinische effectiviteitsstudies) zich naar het buitenland verplaatsen. Onnodig, omdat dit werk nog steeds bij uitstek in Nederland kan en moet worden uitgevoerd. Er is ervaring, getraind personeel en we kunnen ‘polderen’. Ik heb gemerkt dat vooral dat laatste een voedingsbodem is om moderne vaccins, die in toenemende mate complex zijn en creatieve en duurzame kenmerken moeten bevatten, te ontwikkelen. Een vaccin moet effectief zijn tegen geduchte ziektemakers, in een brede populatie toepasbaar, zonder bijwerkingen en gemakkelijk te produceren.
Los van uiteindelijke winst voor de mensheid is dit een kans voor Nederland om uit te blinken. We hebben de mensen en de infrastructuur en een kans om te slagen. Lagelonenlanden zijn (nog) niet zo ver. In China echter is duidelijk de keuze gemaakt: hier willen we goed in zijn. Die keuze moet ook in Nederland expliciet gemaakt worden, zodat vaccinontwikkelaars weten: hier moeten we zijn. Zo wordt een kans voor de toekomst gecreëerd.
Dit stuk verscheen ook in de Groene Amsterdammer onder de naam “poldervaccins”, nummer 44 / 04 November 2010
04.11.2010
15:37
Goed geschreven Mark! Het was een mooie tijd bij Nobilon, om nooit meer te vergeten, het was een geweldige uitdaging en het is triest dat het zo moest aflopen. Gelukkig hebben we nu het ‘Lacrimosa dies illa’ achter de rug. Laten we de hoop op betere tijden voor de biotech sector in Nederland niet verliezen, dat het ‘Lux aeterna’ onze beleidsmakers maar mag verlichten, misschien helpt dat bij het ontwikkelen van een visie.
04.11.2010
04:47
@ Andre: geld, mensen, dak boven je hoofd en ideeën om aan te werken: als die er zijn kunnen we gaan hopen
04.11.2010
03:23
@Mark en een (ex-)collega’s; hebben jullie ook plannen om zelf een bedrijf te starten met de kennis en ideeën die je hebt. Of vind je het Nederlandse vestigingsklimaat daarvoor niet geschikt?
04.11.2010
03:06
En dan te bedenken dat schaalvergroting tot nog toe alleen maar heeft geleid tot verschraling van de pijplijn. Als je kijkt naar producten die de pijplijn hebben verlaten, is de enige succesvolle fusie/overname die van Ciba-Geigy en Sandoz geweest. (Hierbij moet aangetekend worden dat er meer dan 3 jaar overheen gingen voordat de pijplijn daadwerkelijk producten voortbracht.) De overige fusies/overnames GSK/Pfizer/etc hebben niet geleid tot een massa nieuwe producten. Sterker nog het ene na het andere project sneuvelde. Waarom? Juist, bureaucratie en het feit dat de echte creatieve onderzoekers gesmoord werden, of het bedrijf verlieten. Je kunt wel raden wat er bij Merck zal gaan gebeuren….
Zeer, zeer triest. Ik hoop dat er in Nederland een durf-investeerder opstaat en geld geeft voor een doorstart. Als ik zo eens kijk naar de Quote 500 zou dat toch echt moeten kunnen.
04.11.2010
02:02
Mark,
Bedankt voor je Requiem, dat te denken geeft. Ik vind het knap dat je het gebruikelijke Dies Irae hebt weggelaten door niet nader in te gaan op de rol en handelswijze van MSD. Ik weet niet of mij dat was gelukt. Mooie symbolische foto trouwens; kun je me die sturen?
03.11.2010
17:02
Hi Mark, een korte reactie van een niet-vaccin specialist. Het is een passievol stuk, met een goede ‘pen’ geschreven. Ik hoop dat dit stuk een bijdrage kan zijn voor alle Nobilon-ers en collega specialisten van andere organisaties om hun goede en hoogwaardige werk hier in Nederland te kunnen doorzetten. Succes en tot snel. Alexander
03.11.2010
13:52
Mooi stuk Mark en met een verrassend positief opgebouwde kritiek.
Wat nog vaak onvermeld blijft is dat juist de grootte van bedrijven als Nobilon een oplossing kan zijn voor het ongekend gebrek aan output uit de R&D fabrieken van Big Pharma. Door een combinatie van brains, enthousiasme, passie, korte lijnen, veel eigen verantwoordelijkheid, teamwork en heel veel plezier is bij Nobilon in 8 jaar tijd veel bereikt en dat alleen al moge als voorbeeld dienen voor de grote jongens uit de industrie. Inclusief Merck. Het ga de Nobilonners allen goed, maar daar ben ik wel zeker van.
03.11.2010
13:05
Well done. Voor Nobilon is het te laat, maar laten we hopen dat men de boodschap oppikt.
Theo
03.11.2010
12:38
Goed bezig Mark! En gelukkig stond deze foto nog op de schijf want inmiddels zijn de letters al van het gebouw verwijderd :’-(
03.11.2010
11:16
Mark, de spreekwoordelijke spijker op z’n kop! Mogen zij die in Den Haag wederom in slaap zijn gedommeld terstonds wakker schrikken. De Nederlandse regering zal samen met de (in Nederland nog gevestigde) farmaceutische industrie en alle andere betrokken partijen nog duidelijker moeten kiezen voor behoud van ‘innovatie’ en ‘kennis’. Alleen dan kunnen wij als Nederland ons op dit gebied blijven onderscheiden en alleen dan behouden wij (mogelijk) de voorsprong die we met z’n allen hebben opgebouwd. Geef zo de technologische kenniseconomie en de reputatie op vaccingebied in Nederland z’n glans een klein beetje terug.
03.11.2010
09:59
Mark, super stuk!
Mijn complimenten en hopelijk een trigger voor vele om vaccins in NL te behouden
03.11.2010
09:20
Ik weet het niet. Ik denk dat de conclusies niet moeilijk te trekken zijn maar de wisseling van de wacht (en dus ook van beleid) in Den Haag is een extra onzekere factor. Zie hier: http://www.fd.nl/artikel/20618650/weer-tegenslag-farmasector
03.11.2010
07:38
Goed stuk Mark. Verwacht je eigenlijk veel van dat onderzoek van het ministerie van VWS?