Gezond met gentech

Voor het eerst in 15 jaar is het aantal  ondervoede mensen wereldwijd gedaald. Dat biedt perspectieven voor de toekomst, vindt ook Sciencepalooza-auteur Terry Vrijenhoek. In de eerste van een serie Sciencepalooza-blogs rond het  thema ‘Voedsel van de toekomst’ pleit hij voor inzet van gentechnologie om iedereen een gezond dieet voor te kunnen zetten .

Hoe gaan we de hongerige wereld voeden? Het is dezer dagen een terugkerende vraag in de media. De Volkskrant maakt zich druk over onze huidige vleesconsumptie, en Nature News kijkt vooruit naar 2050, wanneer er naar verwachting 9,1 miljard mensen op aarde rondlopen. Levert dat aantal problemen op? Nee, in principe niet. Zelfs met de huidige technologieën zouden we de wereldbevolking volledig kunnen voeden. Het beschikbare voedsel is alleen niet voor iedereen bereikbaar, voornamelijk door politieke en economische oorzaken. Het meest gehoorde argument voor de inzet van genetisch gemodificeerde gewassen – dat deze het voedselvraagstuk oplossen – is dus niet steekhoudend. Toch beslaan de huidige,gentechgewassen, die gericht zijn op een verhoogde productie, bijna 10% (134 miljoen hectare) van het totale landbouwareaal. Natuurlijk, een grotere opbrengst per hectare voorkomt de ontginning van meer landbouwgrond ten koste van natuurgebied. Er bestaat echter een belangrijker toepassing van gentechnologie: de productie van gewassen met extra gezondheidsvoordeel. Daarmee hebben die 9,1 miljard mensen straks niet alleen de beschikking over voldoende voedsel, maar ook over een gezond dieet.

Vismargarine en Gouden Rijst

Voedingsmiddelen met gezondheidsvoordeel – zogenaamde functional foods – bestaan al een tijdje. Tot de eerste generatie functional foods behoort halfvolle melk, dat de gezondheid bevordert doordat een schadelijke stof (vet) uit het natuurlijke product (volle melk) verwijderd is. Bij andere eerstegeneratie-producten wordt juist de hoeveelheid aanwezige gunstige stoffen vergroot, zoals gebeurt bij bij sinaasappelsap met extra vitamine C. Tot de tweede generatie functional foods behoren Yakult en margarine met Omega-3 vetzuren. Hieraan worden gezondheidsbevorderende stoffen toegevoegd die niet van nature in het product voorkomen. Yakult bevat zogenaamde ‘probiotica’: bacteriën en andere micro-organismen die wenselijke effecten hebben voor de maag-darmhuishouding en die de gevoeligheid voor infecties daarmee zouden moeten verlagen. Omega-3 vetzuren behoren tot de ‘goede’ vetzuren en komen vooral voor in bepaalde vissoorten en enkele noten. Deze vetzuren zijn onverzadigd, en leiden daardoor – kort gezegd – minder snel tot hart- en vaatziekten dan verzadigde vetzuren. Tegelijkertijd geeft Omega-3 eenzelfde textuur aan voedsel als verzadigde vetzuren. Van de derde generatie functional foods is ‘Gouden Rijst’ het bekendste voorbeeld. Deze rijst is niet achteraf aangevuld met ‘goede stoffen’, maar komt van een genetisch gemodificeerde rijstplant. Door een toegevoegd maïsgen maakt deze plant extra betacaroteen (provitamine A) aan, dat in het menselijk lichaam omgezet wordt in vitamine A. Dit kan een oplossing zijn voor vitamine A-tekort, dat een belangrijke oorzaak is van oogafwijkingen en zelfs blindheid.

Functional foods ontmoeten gentech

De derde generatie functional foods biedt bij uitstek mogelijkheden voor gezonde voeding in de toekomst. Veel van de huidige voedingsmiddelen – inclusief functional foods – hebben namelijk hun beperkingen. Door een toenemende vraag naar het gezonde Omega-3 bijvoorbeeld, zal het mondiale aquatische systeem uitgeput raken. Een wereldwijde zoektocht naar alternatieve bronnen van Omega-3-achtige vetten is daarom al gestart. De oplossing wordt gezocht in gentechvarianten van planten als canola en zonnebloem, die daarmee Omega-3-rijke olie leveren. Andere gezondheidsverbeterende voedingsstoffen kunnen op dezelfde manier eenvoudig een niet-natuurlijk onderdeel van het dieet zijn. Zo richt Pioneer Hi-Bred – onderdeel van chemieconcern DuPont – zich nu op sorgo. Deze graansoort is de voornaamste voedingsbron voor miljoenen mensen in Azië en Afrika. Sorgo bevat essentiële vitaminen en mineralen, zoals vitamine A, ijzer en zink, maar de structuur van het gewas verhindert efficiënte opname door het menselijk lichaam. Pioneer Hi-Bred onderzoekt nu of het sorgo zodanig kan veranderen dat deze voedingsstoffen hun werk wel kunnen doen. Vergelijkbare onderzoeken zijn er naar gezondheidsbevorderende rijst, maïs en granen.

Gezonde voeding in 2050

Pioneer Hi-Bred zegt twaalf jaar nodig te hebben om zijn gentech-sorgo klaar te hebben voor productie. Dat is ruim voor 2050. Andere gezonde gewassen zullen niet veel langer op zich laten wachten. Daar ligt een kans, niet alleen om in 2050 9,1 miljoen mensen te voeden, maar ook om ze een gezond dieet voor te schotelen. Natuurlijk moet er worden voldaan aan belangrijke voorwaarden, zoals inperking van de macht van commerciële bedrijven. Minstens zo belangrijk is echter de beschikbaarheid van gewassen die bestand zijn tegen lokale omstandigheden zoals droogte en uitputting van grond, en die tegelijkertijd gezonde voeding leveren. Bovendien levert toepassing van gentechnologie voor gezondere voeding ook voordelen op dichter bij huis. Zonder bijsmaak van lage visstanden, uitputting van natuurlijke grondstoffen of gekapt regenwoud kunnen ook wij blijven profiteren van een gezonde en duurzame maaltijd. Daarvoor moeten we niet ‘terug naar de natuur’, maar juist vooruit met technologie.