Gezond met gentech
Verschenen in Columns en Opinie, Nieuws, Voedsel van de Toekomst, Volkskrant
4 reacties
Gezond met gentech
Voor het eerst in 15 jaar is het aantal ondervoede mensen wereldwijd gedaald. Dat biedt perspectieven voor de toekomst, vindt ook Sciencepalooza-auteur Terry Vrijenhoek. In de eerste van een serie Sciencepalooza-blogs rond het thema ‘Voedsel van de toekomst’ pleit hij voor inzet van gentechnologie om iedereen een gezond dieet voor te kunnen zetten .
Hoe gaan we de hongerige wereld voeden? Het is dezer dagen een terugkerende vraag in de media. De Volkskrant maakt zich druk over onze huidige vleesconsumptie, en Nature News kijkt vooruit naar 2050, wanneer er naar verwachting 9,1 miljard mensen op aarde rondlopen. Levert dat aantal problemen op? Nee, in principe niet. Zelfs met de huidige technologieën zouden we de wereldbevolking volledig kunnen voeden. Het beschikbare voedsel is alleen niet voor iedereen bereikbaar, voornamelijk door politieke en economische oorzaken. Het meest gehoorde argument voor de inzet van genetisch gemodificeerde gewassen – dat deze het voedselvraagstuk oplossen – is dus niet steekhoudend. Toch beslaan de huidige,gentechgewassen, die gericht zijn op een verhoogde productie, bijna 10% (134 miljoen hectare) van het totale landbouwareaal. Natuurlijk, een grotere opbrengst per hectare voorkomt de ontginning van meer landbouwgrond ten koste van natuurgebied. Er bestaat echter een belangrijker toepassing van gentechnologie: de productie van gewassen met extra gezondheidsvoordeel. Daarmee hebben die 9,1 miljard mensen straks niet alleen de beschikking over voldoende voedsel, maar ook over een gezond dieet.
Vismargarine en Gouden Rijst
Voedingsmiddelen met gezondheidsvoordeel – zogenaamde functional foods – bestaan al een tijdje. Tot de eerste generatie functional foods behoort halfvolle melk, dat de gezondheid bevordert doordat een schadelijke stof (vet) uit het natuurlijke product (volle melk) verwijderd is. Bij andere eerstegeneratie-producten wordt juist de hoeveelheid aanwezige gunstige stoffen vergroot, zoals gebeurt bij bij sinaasappelsap met extra vitamine C. Tot de tweede generatie functional foods behoren Yakult en margarine met Omega-3 vetzuren. Hieraan worden gezondheidsbevorderende stoffen toegevoegd die niet van nature in het product voorkomen. Yakult bevat zogenaamde ‘probiotica’: bacteriën en andere micro-organismen die wenselijke effecten hebben voor de maag-darmhuishouding en die de gevoeligheid voor infecties daarmee zouden moeten verlagen. Omega-3 vetzuren behoren tot de ‘goede’ vetzuren en komen vooral voor in bepaalde vissoorten en enkele noten. Deze vetzuren zijn onverzadigd, en leiden daardoor – kort gezegd – minder snel tot hart- en vaatziekten dan verzadigde vetzuren. Tegelijkertijd geeft Omega-3 eenzelfde textuur aan voedsel als verzadigde vetzuren. Van de derde generatie functional foods is ‘Gouden Rijst’ het bekendste voorbeeld. Deze rijst is niet achteraf aangevuld met ‘goede stoffen’, maar komt van een genetisch gemodificeerde rijstplant. Door een toegevoegd maïsgen maakt deze plant extra betacaroteen (provitamine A) aan, dat in het menselijk lichaam omgezet wordt in vitamine A. Dit kan een oplossing zijn voor vitamine A-tekort, dat een belangrijke oorzaak is van oogafwijkingen en zelfs blindheid.
Functional foods ontmoeten gentech
De derde generatie functional foods biedt bij uitstek mogelijkheden voor gezonde voeding in de toekomst. Veel van de huidige voedingsmiddelen – inclusief functional foods – hebben namelijk hun beperkingen. Door een toenemende vraag naar het gezonde Omega-3 bijvoorbeeld, zal het mondiale aquatische systeem uitgeput raken. Een wereldwijde zoektocht naar alternatieve bronnen van Omega-3-achtige vetten is daarom al gestart. De oplossing wordt gezocht in gentechvarianten van planten als canola en zonnebloem, die daarmee Omega-3-rijke olie leveren. Andere gezondheidsverbeterende voedingsstoffen kunnen op dezelfde manier eenvoudig een niet-natuurlijk onderdeel van het dieet zijn. Zo richt Pioneer Hi-Bred – onderdeel van chemieconcern DuPont – zich nu op sorgo. Deze graansoort is de voornaamste voedingsbron voor miljoenen mensen in Azië en Afrika. Sorgo bevat essentiële vitaminen en mineralen, zoals vitamine A, ijzer en zink, maar de structuur van het gewas verhindert efficiënte opname door het menselijk lichaam. Pioneer Hi-Bred onderzoekt nu of het sorgo zodanig kan veranderen dat deze voedingsstoffen hun werk wel kunnen doen. Vergelijkbare onderzoeken zijn er naar gezondheidsbevorderende rijst, maïs en granen.
Gezonde voeding in 2050
Pioneer Hi-Bred zegt twaalf jaar nodig te hebben om zijn gentech-sorgo klaar te hebben voor productie. Dat is ruim voor 2050. Andere gezonde gewassen zullen niet veel langer op zich laten wachten. Daar ligt een kans, niet alleen om in 2050 9,1 miljoen mensen te voeden, maar ook om ze een gezond dieet voor te schotelen. Natuurlijk moet er worden voldaan aan belangrijke voorwaarden, zoals inperking van de macht van commerciële bedrijven. Minstens zo belangrijk is echter de beschikbaarheid van gewassen die bestand zijn tegen lokale omstandigheden zoals droogte en uitputting van grond, en die tegelijkertijd gezonde voeding leveren. Bovendien levert toepassing van gentechnologie voor gezondere voeding ook voordelen op dichter bij huis. Zonder bijsmaak van lage visstanden, uitputting van natuurlijke grondstoffen of gekapt regenwoud kunnen ook wij blijven profiteren van een gezonde en duurzame maaltijd. Daarvoor moeten we niet ‘terug naar de natuur’, maar juist vooruit met technologie.
Schrijf een reactie
Terry Vrijenhoek en Barbara Vreede
Favoriete stukken
27.09.2010
21:28
Beste Michiel,
Je schreef: “Ik vind het voorstel om rijst en sorghum zo te veranderen dat de have nots van de wereld kunnen overleven op alleen maar rijst en sorghum eigenlijk best wel treurig.”
Dat ben ik niet met je eens. Ik vind het eerder treurig, dat mensen in rijke landen blijkbaar niet bereid zijn, om hun medemens boven de armoedegrens (1 dollar per dag) uit te tillen. Groenten en vlees kunnen deze mensen simpelweg niet kopen. Maar die mensen kunnen wel op goedkope gemodificeerde rijst of sorghum overleven, in plaats van dat ze wegkwijnen en sterven aan ondervoeding. Op die manier krijgen deze mensen toch een kans om zichzelf op te werken op de sociale ladder, en soms tot grote hoogten. Degene die het redden zijn interessante mensen.
27.09.2010
18:35
Beste Terry,
Het lijkt me aardig om wat verder te debatteren over dit onderwerp. Post je nog een reactie?
Vriendelijke groet,
Michiel
21.09.2010
14:01
Beste Terry,
Interessant stukje maar jammer dat voor de zoveelste keer wordt beweerd dat de huidige GM-gewassen gericht zijn op opbrengstverhoging. Driekwart van de 135 miljoen hectare GM-gewassen is resistent gemaakt tegen de onkruidverdelger Round-Up (glyphosaat) van bestrijdingsmiddelen en GM-zaadproducent Monsanto. Het overige kwart bestaat met name uit gewassen die zelf een pesticide produceren omdat er genen van een bacterie in zijn gebouwd. RoundUp Ready (RR) soja is wereldwijd het meest geteelde GM-gewas. Hiervan is inmiddels overtuigend aangetoond dat het niet leidt tot hogere opbrengsten. Meerdere onderzoeken laten zelfs een verminderde opbrenst zien:
-Benbrook C. 1999. Evidence of the magnitude and consequences of the Roundup Ready
soybean yield drag from university-based varietal trials in 1998. Ag BioTech InfoNet Technical Paper No 1, Jul 13. http://www.mindfully.org/GE/RRS-Yield-Drag.htm
-Elmore R.W., Roeth, F.W., Nelson, L.A., Shapiro, C.A., Klein, R.N., Knezevic, S.Z., Martin, A. 2001. Glyphosate-resistant soyabean cultivar yields compared with sister lines. Agronomy Journal 93, 408–412.
-Qaim, M. and G. Traxler. 2005. Roundup Ready soybeans in Argentina: farm level and
aggregate welfare effects. Agricultural Economics 32, 73–86.
-P.S. Bindraban, A.C. Franke, D.O. Ferraro, C.M. Ghersa, L.A.P. Lotz, A. Nepomuceno, M.J.M. Smulders, C.C.M. van de Wiel. 2009. GM-related sustainability: agro-ecological impacts, risks and opportunities of soy production in Argentina and Brazil. WUR Research. http://gmsoydebate.global-connections.nl/sites/gmsoydebate.global-connections.nl/files/library/2009%20WUR%20Research%20Report%20GM%20Soy.pdf
Ten aanzien van de door jou genoemde GM functional foods vroeg ik me nog af welk probleem het eigenlijk moet oplossen? Vitamine A-tekort? Elke dag wat groente en af en toe een stukje vlees lost dit probleem ook op. Sterker nog: dit lost gelijk nog een heleboel andere ondervoedingsproblemen op. Ik vind het voorstel om rijst en sorghum zo te veranderen dat de have nots van de wereld kunnen overleven op alleen maar rijst en sorghum eigenlijk best wel treurig.
Vriendelijke groet,
Michiel
17.09.2010
18:05
Dit zijn meer propaganda verhalen, wat heb je aan een rijke omega-3 variant als je omega-6 weer verwaarloost. Deze moeten in verhouding staan, anders wordt het juist verhoogde risico voor hart en bloedvaten. gentech in de landbouw is al langer aangetoond dat het juist minder opbrengt dan conversationele landbouw. En als we onze akkers ook met niet magnetische ploegen het land gaan bewerken zal de opbrengst met ongeveer 30% stijgen en je hebt geen hulpmiddelen in de vorm van kunstmest of andere middelen nodig. De huidige gen-gewassen zijn veelal niet meer zelf producerend d.w.z. dat ze geen zaden meer voort brengen. dit komt door de vele mutaties die het gewas is onder gaan. Dit is alleen goed voor de zaad producerende bedrijven, deze zijn alle van chemische bedrijven afkomstig. De toevoeging aan het voedsel is merendeel op kunstmatige chemische wijze gemaakt en kan niet door het lichaam verwerkt worden zoals de natuurlijke versies ervan. En voor melk producten geldt dat 80% van de bevolking een allergie ervoor hebben, dus lijkt mij niet verstandig om deze producten te gaan nuttige. En de natuurlijke vetgehalte in melk is voor 20% van de bevolking juist goed, mits deze niet verhit is boven de 50 graden Celsius. Want alles boven deze temperatuur vernietig je juist al het goede dat in melk voorkomt. alle vloeibare oliën voor bakken en braden en margarine zit transvetten in, dit juist erg slecht voor onze gezondheid, maar dat wordt telkens verzwegen. We moeten onze zuur/base verhouding dagelijks op peil hebben d.w.z. we moeten 80% basische voeding eten en 20% mag op een zure base zijn. Dus 80% van ons voedsel moet bestaan uit groente en fruit, want alleen deze producten zijn basisch. Alle gefabriceerde producten zijn een zure variant.