Wetenschap, weblogs, en een glas Pepsi
Verschenen in Columns en Opinie, Nieuws, Volkskrant
Bloggen is niet meer weg te denken uit de moderne informatiegaring. Ook over wetenschap wordt driftig geblogd. Een recente rel in het hart van de wereld der wetenschap-weblogs geeft aan waar het wetenschappelijke bloggen en wat de uitdagingen zijn.
Uitnodiging
In 2005 stuurde een kleine onafhankelijke uitgever, Seed Media, een uitnodiging naar vijftien reeds zeer populaire, Amerikaanse weblog-auteurs met de vraag of ze hun weblog wilde onderbrengen in een nieuw te vormen netwerk genaamd www.scienceblogs.com. Vele auteurs die in het dagelijks leven gewone wetenschappelijke carrières hadden stemden toe en dit vormde de start van een stormachtige groei van Scienceblogs. Los van de meegebrachte lezers groeide de site door de vele verwijzingen die de auteurs naar elkaar maakten en referenties naar artikelen op netwerken zoals facebook, friendfinder en Twitter. En de belangrijkste reden voor de explosieve groei was dat er met veel vuur over controversiële onderwerpen zoals creationisme, religie, pseudowetenschappen en klimaatverandering werd geschreven. De sterren van het netwerk werden blogs zoals Pharyngula (inktvissen, evolutiebiologie), Respectful Insolence (medische pseudowetenschap), Cognitive Daily (cognitieve wetenschappen) en Good Math, Bad Math (wiskunde). In totaal groeide Scienceblogs uit tot een verzameling van ongeveer 80 weblogs.
Massamedia
Kenmerkend voor scienceblogs zijn de diepgravende artikelen met voldoende referenties en discussies. Zij maken de wetenschappelijke resultaten die normaliter achter de betaalsites van Elsevier en andere uitgevers verscholen zijn toegankelijk voor het grote publiek. Vooral de openbare discussies zijn vernieuwend in een veld waar discussies normaliter enkel op congressen plaatsvonden. De groei van Scienceblogs resulteerde er onder andere in dat er naar hun artikelen werd doorverwezen door de New York Times en de National Geographic; artikelen werden verkocht op Amazon voor de e-reader en begin 2009 werden de artikelen door Google News geïndiceerd. Vooral dit laatste had serieuze en fundamentele gevolgen: Bloggers werden ineens journalisten. Top-auteurs hebben een astronomische pagerank van zes op Google. Scienceblogs was massamedia geworden met de daarbij behorende macht en verantwoordelijkheden. Maar op 7 juli jongstleden barstte de bom.
Food Frontiers
Toen verscheen er een nieuwe blog op scienceblogs: Food Frontiers. Dit weblog bleek niet alleen betaald door de multinational PepsiCo maar ook geschreven door medewerkers PepsiCo. In een magerder wordende advertentiemarkt had Seed Media, in een zoektocht naar inkomsten, een blog “verkocht”. Dit alles zonder overleg met overige auteurs, die allen op invitatie een plek hadden verworven. Op Food Frontiers verscheen een verwoestende stortvloed van artikelen met als gevolg dat de andere auteurs van scienceblogs hun onpartijdigheid én dus zorgvuldig opgebouwde geloofwaardigheid voorgoed zagen beschadigd of verdampt. Food Frontiers werd binnen 48 uur van de glasvezel getrokken door Seed Media maar het kwaad was reeds geschied: een kwart van de blogs had zijn vertrek aangekondigd waaronder blockbusters zoals Cognitive Daily en Good Math, Bad Math. Pharyngula ging twee dagen zwart en schreef de omineuze zin: “..Scienceblogs is een zinkend schip….”. Het morrelde al eerder binnen Scienceblogs (over vergoedingen, interne meningsverschillen tussen auteurs, voldoende IT support) maar Pepsigate was de emmer die de emmer goed deed overlopen.
Rise and Fall
Waarom is Scienceblogs vs Pepsico een interessant verhaal? Het dwingt het wetenschappelijke weblogveld na te denken over de rol en het nut van geïnstitutionaliseerde weblogs en hoe daarmee om te gaan in de toekomst. Duidelijke disclaimers zijn een eerste stap zodat de lezer zich goed kan vergewissen wie de auteur is en wat zijn belangen zijn. Door het slinken van Scienceblogs zullen nieuwe, kleinere netwerken ontstaan zoals bijvoorbeeld sciencetopia. Maar de belangrijkste les is dat een groep enthousiaste bloggers binnen vier jaar als massamedia wordt gezien en binnen één week en één actie weer nagenoeg kan verdwijnen als niet alle puntjes op de ‘i’ staan. Integriteit, zorgvuldigheid en rekenschap zijn cruciaal. Ook in het digitale tijdperk.
Dit stuk verscheen ook op de Opiniepagina van de Volkskrantsite
15.09.2010
19:16
Kleine update van Carl Zimmer: http://bit.ly/aZIuib
26.08.2010
17:39
Aan de ene kant is het natuurlijk sneu dat zo’n succesvol medium door een simpele fout ten onder gaat. Aan de andere kant hoop ik juist dat dit ook eens zou gebeuren op een hoger niveau. Een regering die niet meer geloofd wordt vanwege lobbypraktijken en daardoor binnen één dag onderuit gaat. Zo zie je maar weer de verantwoordelijk, vrijheid en relatieve democratie die alleen online heerst!
22.08.2010
20:15
Nu ben ik geen auteur van sciencepalooza.nl, maar ik lever wel dikwijls commentaar. Gewoon, omdat ik het leuk vind, en om mensen een andere kijk op het leven te geven, als alleen een wetenschappelijke kijk. Als ik het verhaal van scienceblogs.com lees, dan verbaas ik me eigenlijk over de naïviteit van de auteurs daar.
Vanaf het begin was het duidelijk, dat de site een commerciële kant had, omdat de rechterkolom gevuld werd door sponsors. Als je een bijdrage levert aan een commerciële site, moet je ook niet vreemd opkijken, als die site haar commerciële activiteiten wil uitbreiden. Van de andere kant staat het auteurs natuurlijk altijd vrij om ergens anders te bloggen. Als ik het goed begrepen heb, worden auteurs bij scienceblogs.com ook betaald voor hun bijdrage aan deze site. Voor wetenschappers met een eigen inkomen, zal dat niet erg belangrijk zijn, voor wetenschapsjournalisten wellicht wel. Gezien de geschrokken reactie van scienceblogs.com op hun PepsiCo avontuur, is het wel duidelijk dat ze de situatie zelf ook fout ingeschat hebben.
Voor ik mijn allereerste commentaar schreef op http://www.sciencepalooza.nl heb ik als ICTer even gekeken op welke naam deze site geregistreerd staat. Dat blijkt Tim te zijn. Ook viel het me op dat er geen reclame was op deze site. Beide feiten vond ik destijds een gezond uitgangspunt. En dat vind ik nog steeds zo.