Bloggen is niet meer weg te denken uit de moderne informatiegaring. Ook over wetenschap wordt driftig geblogd. Een recente rel in het hart van de wereld der wetenschap-weblogs geeft aan waar het wetenschappelijke bloggen en wat de uitdagingen zijn.

Uitnodiging
In 2005 stuurde een kleine onafhankelijke uitgever, Seed Media, een uitnodiging naar vijftien reeds zeer populaire, Amerikaanse weblog-auteurs met de vraag of ze hun weblog wilde onderbrengen in een nieuw te vormen netwerk genaamd www.scienceblogs.com. Vele auteurs die in het dagelijks leven gewone wetenschappelijke carrières hadden stemden toe en dit vormde de start van een stormachtige groei van Scienceblogs. Los van de meegebrachte lezers groeide de site door de vele verwijzingen die de auteurs naar elkaar maakten en referenties naar artikelen op netwerken zoals facebook, friendfinder en Twitter. En de belangrijkste reden voor de explosieve groei was dat er met veel vuur over controversiële onderwerpen zoals creationisme, religie, pseudowetenschappen en klimaatverandering werd geschreven. De sterren van het netwerk werden blogs zoals Pharyngula (inktvissen, evolutiebiologie), Respectful Insolence (medische pseudowetenschap), Cognitive Daily (cognitieve wetenschappen) en Good Math, Bad Math (wiskunde). In totaal groeide Scienceblogs uit tot een verzameling van ongeveer 80 weblogs.

Massamedia
Kenmerkend voor scienceblogs zijn de diepgravende artikelen met voldoende referenties en discussies. Zij maken de wetenschappelijke resultaten die normaliter achter de betaalsites van Elsevier en andere uitgevers verscholen zijn toegankelijk voor het grote publiek. Vooral de openbare discussies zijn vernieuwend in een veld waar discussies normaliter enkel op congressen plaatsvonden. De groei van Scienceblogs resulteerde er onder andere in dat er naar hun artikelen werd doorverwezen door de New York Times en de National Geographic; artikelen werden verkocht op Amazon voor de e-reader en begin 2009 werden de artikelen door Google News geïndiceerd. Vooral dit laatste had serieuze en fundamentele gevolgen: Bloggers werden ineens journalisten. Top-auteurs hebben een astronomische pagerank van zes op Google. Scienceblogs was massamedia geworden met de daarbij behorende macht en verantwoordelijkheden. Maar op 7 juli jongstleden barstte de bom.

Food Frontiers
Toen verscheen er een nieuwe blog op scienceblogs: Food Frontiers. Dit weblog bleek niet alleen betaald door de multinational PepsiCo maar ook geschreven door medewerkers PepsiCo. In een magerder wordende advertentiemarkt had Seed Media, in een zoektocht naar inkomsten, een blog “verkocht”. Dit alles zonder overleg met overige auteurs, die allen op invitatie een plek hadden verworven. Op Food Frontiers verscheen een verwoestende stortvloed van artikelen met als gevolg dat de andere auteurs van scienceblogs hun onpartijdigheid én dus zorgvuldig opgebouwde geloofwaardigheid voorgoed zagen beschadigd of verdampt. Food Frontiers werd binnen 48 uur van de glasvezel getrokken door Seed Media maar het kwaad was reeds geschied: een kwart van de blogs had zijn vertrek aangekondigd waaronder blockbusters zoals Cognitive Daily en Good Math, Bad Math. Pharyngula ging twee dagen zwart en schreef de omineuze zin: “..Scienceblogs is een zinkend schip….”. Het morrelde al eerder binnen Scienceblogs (over vergoedingen, interne meningsverschillen tussen auteurs, voldoende IT support) maar Pepsigate was de emmer die de emmer goed deed overlopen.

Rise and Fall
Waarom is Scienceblogs vs Pepsico een interessant verhaal? Het dwingt het wetenschappelijke weblogveld na te denken over de rol en het nut van geïnstitutionaliseerde weblogs en hoe daarmee om te gaan in de toekomst. Duidelijke disclaimers zijn een eerste stap zodat de lezer zich goed kan vergewissen wie de auteur is en wat zijn belangen zijn. Door het slinken van Scienceblogs zullen nieuwe, kleinere netwerken ontstaan zoals bijvoorbeeld sciencetopia. Maar de belangrijkste les is dat een groep enthousiaste bloggers binnen vier jaar als massamedia wordt gezien en binnen één week en één actie weer nagenoeg kan verdwijnen als niet alle puntjes op de ‘i’ staan. Integriteit, zorgvuldigheid en rekenschap zijn cruciaal. Ook in het digitale tijdperk.

Dit stuk verscheen ook op de Opiniepagina van de Volkskrantsite