Het Nederlandse Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) presenteerde deze week een verslag over het klimaatrapport uit 2007 van het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) waaruit bleek dat de aarde opwarmt als gevolg van menselijk handelen. Waarom een rapport over een rapport? Omdat het IPCC bomvol fouten zou staan. Maar het gebrek aan aandacht in de pers voor het PBL rapport onderstreept het non-nieuws gehalte: de conclusies van het IPCC blijken gedegen, het mag allemaal alleen wel wat zorgvuldiger. Betekent dat dan dat we nu echt werk gaan maken van het klimaat? Waarschijnlijk niet.

Twijfel zaaien
Zo’n drie jaar geleden beleefde het onderwerp klimaatverandering een ongekende populariteit. Na het zien van “An Incovenient Truth” van Al Gore, kon je zonder goed fatsoen niet langs de kant blijven staan. Met z’n allen op de praalwagen, verandering moest er komen. Al Gore en het IPCC verdienden de Nobelprijs voor de Vrede, en aan klimaatverandering zou een einde worden gemaakt. Niet lang daarna ontstonden er haarscheurtjes in ‘de beweging’ toen niet alle beweringen en dramatische foto’s in de PowerPoint van Al Gore z’n oorsprong bleken te vinden in klimaatverandering.

Door deze domme actie zagen de klimaatsceptici hun kans schoon en was de weg vrij om een welbekende tactiek toe te passen. Om iets tegen te spreken hoef je helemaal niets te bewijzen, twijfel zaaien is genoeg; twijfel rond de onafhankelijkheid van de hoofdpersonen en hun bewijs. Net zoals het de rooklobby decennia lang is gelukt om het gevaar van roken te bagatelliseren, is diezelfde strategie ook nu uiterst succesvol gebleken.

Fout op fout
Een hoogte- dan wel dieptepunt (dat ligt eraan hoe je er tegen aan kijkt) in deze soapserie werd in November bereikt met het ontvreemden van een collectie e-mails van klimaatonderzoekers van de Universiteit van East-Anglia in Engeland. Uit die berichten zou onomstotelijk blijken dat klimaatwetenschappers data hadden vervalst; klimaatverandering was een hoax! Uiteindelijk bleken de gepubliceerde ‘oneliners’ niet meer dan uit z’n verband gerukte botte opmerkingen van over het algemeen vakkundige wetenschappers, wat in de afgelopen week officieel door twee onafhankelijke onderzoeken is bevestigd.

Nog geen twee maanden na ‘e-mail-gate’ bleken er fouten in het IPCC rapport te staan. Niet alleen zouden alle gletsjers in de Himalaya rond 2035 zijn gesmolten (waarvoor ze in een voor onmogelijk gehouden recordtempo zouden moeten smelten), ook zou Nederland voor 55% onder de zeespiegel liggen. Ook dat laatste klopte niet; 26% van Nederland ligt onder de zeespiegel, 55% slaat op het percentage Nederland dat kans maakt onder te lopen door de grote rivieren en de zee tesamen. Die onzorgvuldigheid over Nederland lieten we ons niet op de kop zitten en dus stelde Diederik Samson van de PvdA voor dat er een onafhankelijk onderzoek door het PBL moest komen naar de conclusies van het IPCC. En zo geschiedde. Beetje pijnlijk werd het, toen bleek dat het PBL zelf de verkeerde data over Nederland aan het IPCC had doorgespeeld.

Rapport der rapporten
Maar deze week verscheen dan toch het PBL verslag, en zo werd duidelijk dat er verder niet veel mis is met het IPCC rapport van 2007. Er werd nog een kleine fout gevonden, zo zouden niet 75 tot 250 miljoen Afrikanen bedreigd worden door watertekort rond 2020 maar 90 tot 220 miljoen; een ‘verwaarloosbaar’ verschil. Ook vindt het PBL het IPCC nogal zwaar op de hand. Zo zijn de enkele mogelijke positieve gevolgen van klimaatverandering uit de uiteindelijke samenvatting gelaten. En ook vindt het PBL dat het IPCC veel te makkelijk generaliseert, wat volgens het IPCC soms onvermijdelijk is door gebrek aan data.

Niettemin heeft Nederland gesproken en de conclusie is dat het IPCC de bal in de kruising schiet wat betreft de verandering van het klimaat. Toch zal er in Augustus nog een rapport verschijnen, deze keer opgesteld door een VN commissie geleid door onze eigen Robbert Dijkgraaf. Ook daar zullen naast adviezen van meer openheid en zorgvuldigheid niet veel opzienbarende feiten aan het licht komen (anders was dat al wel gelekt). Dat komt niet omdat alle wetenschappers in de wereld in het zelfde team spelen, dat komt omdat de klimaatwetenschap een gedegen veld is. Dagelijks zijn wetenschappers overal ter wereld keihard bezig om het klimaat van heden en verleden in kaart te brengen en naar de laatste inzichten voorspellingen te doen voor onze nabije toekomst.

Risicovolle toekomst
Dat de toekomst er naar die inzichten niet zo rooskleurig uitziet moet voor iedereen evident kunnen zijn. Het probleem is misschien wel dat we het ons gewoon niet voor kunnen stellen (of is het accepteren?) dat wij zo’n potentieel desastreuze invloed kunnen hebben op de toekomst van onze planeet (lees bijvoorbeeld: De zwarte zwaan, door Nassim Nicholas Taleb).

Het meest dramatisch is dat we drie jaar na het verschijnen van het IPCC rapport geen steek zijn opgeschoten, erger nog, we zijn achteruit gehold; klimaatverandering lijkt allang geen prioriteit meer en het vertrouwen in wetenschap en wetenschappers heeft een flinke knauw gekregen. Op de website van the Economist stond tekenend commentaar. Klimaatverandering, zo stelde de reageerder, is maar een theorie, niets meer niets minder. Quantum mechanica is ook maar een theorie, maar wel één die aan de basis staat van de werking van transistors en al onze elektronica. Klimaatverandering is inderdaad ook een theorie en ook eentje die is gebaseerd op onze huidige wetenschappelijke kennis. Waarom twijfelen we nu plotseling aan al die kennis en zijn we het geneigd aan de kant te schuiven? Blijkbaar durft een substantieel aantal van ons de weddenschap tussen onderbuikgevoel en de wetenschap wel aan. Ongelofelijk stoer voor de twijfelzaaiers als ze straks gelijk blijken te hebben. Triest is het voor de mensheid als de wetenschappelijke theorie straks tot feit wordt verklaard.

Dit stuk verscheen ook op de opiniepagina van de Volkskrantsite.