Klimaatverandering is hip, bodemdaling is urgent
Verschenen in Columns en Opinie, Nieuws, Volkskrant
Terwijl iedereen zich druk maakt over de stijging van de zeespiegel daalt de bodem in deltagebieden drastisch. Een recente studie in het wetenschappelijke blad Nature laat zien dat in de meeste deltagebieden de bodem sneller zakt dan de zeespiegel stijgt.
Stijgende zeespiegel en verhoogde rivierafvoeren zijn de gevolgen van klimaatverandering die de meeste aanpassingen vragen. Dijken moeten worden verhoogd en ruimte voor wateropslag moet worden aangewezen. Dat geldt niet alleen voor Nederland, maar voor alle deltagebieden in de wereld. Vooral in minder ontwikkelde landen ontbreekt het geld om de bevolking te beschermen tegen overstromingen. Dit probleem is onlangs tijdens de klimaattop in Kopenhagen hoog op de agenda geplaatst en resulteerde in de toezegging van rijkere landen om geld te reserveren voor benodigde aanpassingen in armere landen. De noodzaak hiervoor is groot, maar niet alleen omdat die landen te maken hebben met een stijgende zeespiegel. Door bodemdaling komen grote delen van het land nog lager te liggen. Naast dat dit de kans op overstromingen verhoogt, worden ook de gevolgen van een overstroming erger. Ook zonder zeespiegelstijging is dit geld dus keihard nodig.
Extreme risicogebieden
Volgens het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) zal de zeespiegel tot 2070 met 44 cm stijgen. De bodem daalt in veel gebieden minimaal 1 cm per jaar. Het Nature artikel wijst elf deltagebieden als extreme risicogebieden aan, omdat hier bijzonder snelle inklinking plaatsvindt. Zo is bijvoorbeeld de Po-delta in Italië de vorige eeuw 3.7 meter gezakt door de winning van methaangas en zakt een stad als Jakarta rond de 8 centimeter per jaar door winning van grondwater op grote diepte. De bodemdaling is dus momenteel op veel plaatsen groter dan de zeespiegelstijging.
Inklinking
Hoe komt het dat de bodem daalt? Menselijke invloeden, zoals drainage en winning van drinkwater en aardgas, vormen de grootste oorzaak. Deze factoren leiden tot inklinking van de bodem. Zo is de bodem van de landbouwgronden van de Flevopolder dertig jaar na de drooglegging al bijna anderhalve meter gedaald door inklinking van klei. In gebieden waar de grond voornamelijk uit veen bestaat, zoals bijvoorbeeld ten noorden van Amsterdam, leidt het omlaag brengen van het waterpeil tot het verdwijnen van het veenpakket. Veen dat niet meer onder water staat komt in aanraking met zuurstof waardoor het wordt afgebroken. Als gevolg hiervan zakt de bodem en moet het waterpeil opnieuw omlaag worden gebracht om droge voeten te houden, waardoor het resterende veen wederom langzaam verdwijnt.
Opslibbing
Naast de inklinking van de bodem vindt in deltagebieden opslibbing van de bodem nauwelijks meer plaats. In de meeste delta’s zijn immers de rivieren en de zee, die het sediment meenemen en op het land neerleggen, volledig buitengesloten door dammen en dijken. Volgens het artikel in Nature zijn er slechts vijf deltagebieden (van de 33 bekeken delta’s) die voldoende opslibbing door rivieren hebben om de zeespiegelstijging te kunnen compenseren.
Voelbare gevolgen
Is bodemdaling nu een probleem? In de afgelopen tien jaar heeft 85% van de onderzochte deltagebieden te kampen gehad met zware overstromingen. De schatting van de onderzoekers is dat met het huidige scenario voor zeespiegelstijging en een zich voortzettende bodemdaling het aantal overstromingen in deze eeuw nog met 50% zal toenemen. Hoewel wij in ons rijke Nederland kunnen anticiperen op zowel zeespiegelstijging als bodemdaling, worden de risico’s van wonen in delta’s voor mensen in arme landen steeds groter.
Dit stuk verscheen ook op de Opiniepagina van de Volkskrantsite.
13.01.2010
11:00
Het is goed als rijke landen de arme een beetje helpen. Het investeren van geld in eht veilig maken van deltagebieden – waar vaak de economisch sterkere en dus belangrijke regio’s van ontwikkelingslanden liggen – is van vitaal belang voor de opbouw van deze landen. Maar, hoe deze investeringen vorm te geven?
Naar mijn idee ligt hier een enorme kans: Nederlandse bedrijven, gesubsidieerd door de Nederlandse overheid gaan investeren en werk uitvoeren in de delta’s van ontwikkelingslanden. Zo krijgen Nederlandse bedrijven meer voet aan de grond (marktpositie) in deze landen en de ontwikkelingslanden worden geholpen met de expertise van de bovenste plank. Een win – win situatie.
09.01.2010
12:08
Blijkbaar wordt het politiek nog niet erg serieus genomen gezien de recente vergunning aan Frisia voor het winnen van extra zout.
08.01.2010
20:39
En bespaart waarschijnlijk een hoop ellende en geld. En daarnaast is bodemdaling een moeilijk te bestrijden probleem. We kunnen natuurlijk gewoon overal dijken bouwen maar daarmee is het probleem niet opgelost. Het aanpakken van het daadwerkelijke probleem vraagt om drastische maatregelen, nieuwe methoden en misschien zelf nieuwe manieren van inrichting van het landschap in delta’s.
08.01.2010
12:17
Dank voor de update, Bregje, ik realiseerde me niet dat de bodem zo snel zakt.
Hoogste tijd voor actie dus.
Nu maar hopen dat er eens goed naar wordt geluisterd naar dit soort onderzoek en inderdaad de rijkere landen het beloofde nakomen om voor bestrijding van deze problemen geld vrij te maken.
Laten we eens het geld zinvol besteden: aan voorzorg. zo hoeven we ook veel minder besteden aan noodhulp voor de rampgebieden. Klinkt naar een zinvollere maatregel, toch?