Afgelopen weekend stond er een opiniestuk van Leon de Winter in het NRC Handelsblad, getiteld: “Voor Kopenhagen begint nog even dit: de temperatuur op aarde is het afgelopen decennium niet gestegen“. Ikzelf ben totaal geen expert op het gebied van klimaatwetenschap, maar na een zondagmiddag googelen kun je al erg veel leren over dit onderwerp, genoeg om te weten dat het artikel van Leon de Winter niet deugt.
Een interessant punt is om te zien wat voor een belangrijke rol blogs spelen in deze discussies. En niks slechts over blogs, maar het zijn wel statements die niet volgens het wetenschappelijke controle-systeem ge-peer-reviewed zijn. Zo is een ‘bekende’ scepticus, Steven McIntyre, iemand die zijn commentaar met name uit op zijn blog en nauwelijks in de wetenschappelijke (getoetste) literatuur.
Helaas is de impact van dit soort blogs wel groot, en worden de daadwerkelijke wetenschappelijke feiten langzaam veranderd door elkaar napraten, zo ook door Leon de Winter. Ik wil het hier bij één punt houden, namelijk het statement dat “de temperatuur sinds 1998 niet gestegen is”. Op sciencepalooza stonden al twee keer eerder inhoudelijke stukken hierover, zie hier en hier. Dezer keer gaat het erover dat je zelfs zonder klimaatexpert te zijn kunt zien dat deze uitspraak onzin is, en wel als volgt.
De ‘rauwe’ data van de temperatuur op alle meetstations en een globaal gemiddelde kun je openbaar downloaden op: http://hadobs.metoffice.com/hadcrut3/. Hieronder heb ik een grafiek gemaakt van deze data sinds 1850 (links) en een ingezoomd stuk sinds 1970 (rechts) (de afwijking is genomen ten opzichte van het gemiddelde tussen 1961-1990). Er zijn veel verschijnselen die een grote rol spelen in de globale temperatuur: wolken, El Nino, La Nina, vulkaan uitbarstingen, et cetera. Bij elkaar is dit zo’n complex systeem dat het ongelooflijk moeilijk is om überhaupt een uitspraak te doen over de gemiddelde temperatuur wereldwijd, laat staan of deze stijgt dan wel daalt. Maar uit gewone data analyse, wat elke bèta-wetenschapper in z’n eerste jaar leert, kun je best wat zeggen over de metingen.
Het gaat dus om de temperatuur sinds 1998. Je kunt makkelijk zien dat 1998 een bijzonder jaar was en statistisch gezien is het mogelijk dat er soms iets raars gebeurt. De uitspraken dat de temperatuur niet gestegen is in het laatste decennium, zijn erop gebaseerd dat je alleen kijkt naar de metingen beginnend in 1998 (een uitzonderlijk warm jaar) en stopt in 2008 (toevallig een kouder jaar). En inderdaad, in dit geval vind je dat de temperatuur over die periode niet gestegen is. Maar dit is wel een heel selectieve keuze! je begint selectief bij een hoge uitbijter en stopt bij een lage, vind je het gek dat het gemiddelde niet toeneemt!
Als je bij het ‘fitten’ van een trend niet begint bij 1998, maar bij 1997 dan is de temperatuur WEL toegenomen. En ook als je bij 1999 begint is de temperatuur toegenomen. Kortom, de twee uitspraken “de temperatuur is in de afgelopen 11 jaar wel toegenomen” en “de temperatuur is in de afgelopen 9 jaar wel toegenomen” zijn net zo waar als: “de temperatuur in de afgelopen 10 jaar niet toegenomen”. Daarnaast is 2009 tot nu toe alweer een warmer jaar dan 2008, dus het statement dat tussen 1998 en 2008 de temperatuur niet is toegenomen is strikt genomen correct, maar wel echt alleen voor die twee jaartallen.
Het eerlijke antwoord is dat je op zo’n korte termijn niks kunt zeggen over te temperatuurstijging op aarde. De metingen hebben zoveel ‘ruis’, dat de trend zelf niet te detecteren is up zulke korte tijdschaal. We willen natuurlijk allemaal NU weten hoe het zit, maar dat kan blijkbaar niet. Op simpele statistische gronden kun je een uitspraak doen dat de ruis op deze dataset zo groot is dat je over periodes korter dan 11 jaar eigenlijk geen significante uitspraken kunt doen. Deze grens heet de standaard deviatie (http://en.wikipedia.org/wiki/Standard_deviation). In de figuur is dit de grijze band rond de lijn. Om iets over een periode van tien jaar te zeggen op basis van deze dat is vanuit wetenschappelijk oogpunt wel heel erg glad ijs. In de paar wetenschappelijke artikelen van de klimaatwetenschappers die ik erover heb gelezen wordt hier dus ook geen uitspraak over gedaan: het is (nog) niet significant.
Leon de Winter heeft er daarentegen geen moeite mee om dit soort uitspraken te doen, en dat is geen probleem, zolang hij het in een roman zou doen.
Schrijf een reactie
Eva van den Broek
Favoriete stukken
22.02.2010
16:59
@GB: grote temperatuursveranderingen en klimaatswijzigingen komen natuurlijk vaak voor in de geschiedenis van onze planeet, maar je moet ook even kijken naar de tijdsspanne waarin dit gebeurt; dit gaat meestal over meerdere miljoenen jaren. Een globale temperatuursstijging in slechts 100 jaar, zoals nu het geval is, is een unicum in de geschiedens.
12.12.2009
23:31
@Arne: de waarnemingen gemiddeld over 10 jaar wijken wortel-tien keer minder af van de trend dan waarnemingen gemiddeld over 1 jaar, aangenomen dat de variaties willekeurig zijn (een redelijke aanname hier). De vergelijking van 2 decennia vergelijkt daardoor waarden die ca. 3x zo nauwkeurig zijn dan het simpele verschil tussen 1998 en 2008.
12.12.2009
09:18
Natuurlijk is de temperatuur gestegen. Wat criticasters alleen bestrijden is dat dit grotendeels door menselijk handelen komt. Of als je de aarde als 1 systeem beschouwt, dat het dan logisch is dat eens in de duizenden jaren de temperatuur flink stijgt of daalt.
10.12.2009
02:26
@Arne: Ik ben het er wel mee eens, wetenschappelijk verantwoorde conclusie dus! Misschien had ik me duidelijker moeten formuleren. De uitspraak die gedaan word op de site die je noemt zegt dat het decennium 2000-2009 warmer is dan 1990-1999, feitelijk praat je dan over data van 1990-2009, 19 jaar dus. Wat ik duidelijk probeerde te maken is dat je binnen een periode van 10 jaar geen conclusies over een trend(!) kunt maken. Als je een gemiddelde van twee decennia neemt kun je daar dus wel conclusies over doen (omdat het over 20 jaar uitstrekt).
@Jacques: In zekere zin hebben artikelen uit tijdschriften die een peer-review proces hanteren daarmee een keuremerk gekregen. Helaas is dat vaak slecht toegankelijk voor de niet-expert. En elk keurmerk vereist reviewers die daar weer veel tijd in moeten steken.
09.12.2009
12:16
Wirdt het niet eens tijd voor een wetenschappelijk keurmerk, te beginnen op Science palooza. als ik een simpel apparaatje koop, dan barst het van de keurmerken. Voor mij als consument is dat het bewijs dat het product veilig is, of dat het op een verantwoorde wijze geproduceerd is.
Het keurmerk kan in beginsel een eigen verklaring zijn. dat is natuurlijk gene nieuw idee, zie: http://www.volkskrant.nl/archief_gratis/article555983.ece/De_zuivere_waarheid_krijgt_een_keurmerk
Maar het zou goed zijn als met name de onwetende (niet wetenschappelijke) lezer een houvast zou hebben voor de betrouwbaarheid van een publicatie.
09.12.2009
05:34
Goede timing Tobias, aangezien juist vandaag het WMO (de meteorologie dienst van de VN) in een persbericht meldt dat het afgelopen decennium de warmste ooit is. Zij nemen hiervoor juist 2000-2009 en vergelijken het met 1990-1999 en 1980-1989. Ze gebruiken hiervoor dezelfde dataset als jij, gecombineerd met nog 2 andere sets, over de temperatuur in 189 verschillende landen.
Zie hier het officiele persbericht: http://www.wmo.int/pages/mediacentre/press_releases/pr_869_en.html Verder gaat het voornamelijk over het jaar 2009, welke ook heel warm is.
Kennelijk zijn wetenschappers toch in staat (of bereid?) uitspraken te doen over een periode van 10 jaar… Nou ben ik benieuwd wat jij hiervan vindt na je stuk: politiek gemotiveerde uitspraken vanwege de klimaattop die eigenlijk in een fictie roman thuis horen, of een wetenschappelijk verantwoorde conclusie? Ben benieuwd!