Laatst kwam ik een interessant artikel tegen dat mijn leven heeft veranderd. Echt! In ieder geval mijn zondag-ochtend. Tegenwoordig sta ik namelijk ook op zondag om half 8 op, net zoals de rest van de week. De reden? Onderzoek laat duidelijk zien dat uitslapen alleen maar moe maakt, dus daar had ik geen zin meer in. Het bewuste artikel werd in 2008 gepubliceerd en werd geschreven door drie onderzoekers uit Adelaide, Australië. Het artikel begint wel grappig, met de zin: “A large national US poll found that adults tend to have later waking-up times (WUT) on weekends than weekdays.” Met andere woorden, we slapen meestal langer uit in het weekend dan doordeweeks. Dat is voor mij geen verrassing. Ik ken weinig mensen die in het weekend precies even vroeg opstaan als doordeweeks.
De proef
16 vrijwilligers van ongeveer 25 jaar deden twee keer een weekend mee met het onderzoek. De helft van de deelnemers begon met een “uitslaap”-weekend en de andere helft begon met een “vroeg-op”-weekend. Een paar weken later werd dat omgedraaid en mocht de andere groep uitslapen. In de uitslaap weekenden mochten de deelnemers op zaterdag en zondag uitslapen. In de vroeg-op weekenden moesten de deelnemers opstaan op de tijd waarop ze doordeweeks ook opstaan. In allebei de weekenden moesten de deelnemers bijhouden wanneer ze gingen slapen en wanneer ze opstonden.
Resultaat: uitslapen maakt echt moe
In de week na het weekend moesten de deelnemers twee keer per dag opschrijven hoe wakker ze waren volgens de Stanford Sleepiness Scale.
En wat bleek? Na het vroeg-op weekend waren de deelnemers veel wakkerder dan na het uitslaap weekend. Terwijl ze gemiddeld in het uitslaap weekend 2,5 uur meer hadden geslapen per nacht (bijna 10 uur in plaats van 7,5 uur). In het plaatje zie je dat het verschil het grootst is op maandag ochtend. Na het uitslaap weekend scoren de deelnemers bijna 4 op de Stanford Schaal van Slaperigheid: “Somewhat foggy”, terwijl dezelfde deelnemers na het vroeg-op weekend 2,5 scoren, midden tussen “Functioning at high levels” en “Awake, but relaxed”. Pas op donderdag is het verschil tussen de twee groepen verdwenen.
Kan het een placebo effect zijn?
Het is niet uit te sluiten dat er een placebo effect meespeelt. Het is tenslotte niet mogelijk zo’n onderzoek blind te doen. Een placebo effect had echter ook tot het tegenovergestelde resultaat kunnen leiden: dat de mensen die mochten uitslapen zich minder moe voelden, omdat ze zo lekker lang hadden geslapen.
Hoe het komt
De onderzoekers hebben ook gemeten wanneer bij de proefpersonen melatonine werd aangemaakt. Melatonine is een slaaphormoon en de timing van melatonine zegt iets over ons slaap-waakritme. Na het uitslaap weekend werd melatonine op zondag avond pas een half uur later aangemaakt dan na het vroeg-op weekend. De uitslaap mensen sliepen op zondag avond ook iets later in. De deelnemers hadden dus in het uitslaap weekend een iets later ritme gekregen. En het resultaat daarvan is dat de wekker op maandag ochtend voor ons gevoel veel te vroeg afgaat. We hebben een jet-lag van het weekend.
02.03.2016
15:54
Je slaapt tot 7.30 uur? Maar dat IS dan al uitslapen. Wat een luiwammes, tot 7.30 uur slapen.
09.10.2009
15:23
Na het herlezen van de laatste alinea (jet-lag van het weekeinde) schoot me nog te binnen dat het moment van wakker worden (en de bijbehorende licht-omstandigheden), onze interne klok weer synchroniseert met de ‘echte’ tijd.
Heb wel eens een artikel gelezen over mensen die een tijd zonder daglicht geleefd hebben, die bleken een ritme te krijgen van ongeveer 25 uur. Een van de conclusies was dat bij een ‘extern opgelegde’ moment van wakkerworden dit ritme ‘teruggezet’ wordt naar het normale dag-ritme dat we allemaal kennen: een (evolutionair?) wapen tegen het lengen en korten van dagen over de seizoenen heen.
That’s All Folks,
Again.
09.10.2009
15:15
Leuk stuk! Het bevestigt ook mijn ervaringen.
Overigens geniet ik echt van dat lome, niet-uitgeslapen gevoel dat je hebt als je uitslaapt. Het compenseert voor de gedrevenheid die ik door de weeks altijd heb: vroeg op, veel doen, (soms te) laat naar bed…
Zo’n middagdutje, zoals Bregje dat noemt, helpt ook echt. Alleen heb ik dan de neiging om veel te laat naar bed te gaan, wat mijn nacht-rust niet ten goede komt. Ook is mijn werkgever het daar niet zo mee eens….
Over het geheel genomen heb ik wel de ervaring: als je je voorneemt om op een bepaalde tijd op te staan en het dan ook werkelijk doet, dan voel je je het lekkerst.
That’s All Folks,
Harald.
08.10.2009
14:07
Ik ga mijn kind opeens meer waarderen na het lezen van dit stukje. Wij moeten dus altijd vroeg op en ook rond dezelfde tijd. Enige optie om bij te slapen is inderdaad tijdens het middagslaapje. Ik betwijfel echter of je moet testen of jonge ouders gemiddeld uitgeruster zijn…
08.10.2009
13:36
Ze zouden moeten testen wat het verschil is tussen A) laat naar bed en toch vroeg op en B) laat naar bed en laat op. Maw: is het erger weinig te slapen of erger laat op te staan?
Misschien is de beste oplossing vroeg op en dan s middags nog een uurtje pitten?
08.10.2009
12:57
ja daar was ik al bang voor… dus dan maar op vrijdag en zaterdag om 11 uur naar bed? Goodbye social life
08.10.2009
09:29
Hoi Fedde. Het antwoord is: ook dan ben je moe op maandag. De auteurs schrijven:
“There is evidence that delaying the whole sleep period (bedtime and WUT) only on the weekend delays the circadian rhythm. Yang and Spielman compared the effects of delaying both bedtime and WUT by 2 h on one weekend with a control weekend in which the habitual weekday sleep times were maintained. Following the delayed sleep pattern, participants felt significantly less sleepy at bedtime on Sunday night and tended to take longer to fall asleep. On Monday morning they experienced significantly lowered cognitive performance and overall mood ratings. The authors concluded that a delayed weekend sleep pattern played a role in Sunday night insomnia and Monday morning ‘blues’.
07.10.2009
22:44
ha Pleuni,
dit is handige info. Echter, wat zou het effect zijn van niet LANGER, maar LATER slapen? Dus op vrijdag en zaterdag om 1 uur naar bed en dan wel om 9 uur op (8 uur slaap)?
07.10.2009
17:55
De uitkomst strookt in ieder geval met mijn ervaringen. En volgens mij sluit het aardig aan bij je stukje over lichttherapie http://www.sciencepalooza.nl/?p=895