Stankoverlast door rottende zeesla, mosselen die te mager zijn om te verkopen en zoet water dat door hoge algenconcentraties te giftig is om landbouwgrond mee te besproeien. Dit is slechts een greep uit de onvoorziene gevolgen van de deltawerken op waterkwaliteit en ecologie in de zuidwestelijke delta. Wat nu? Doen alsof onze neus bloedt, of onze ervaringen delen en opnieuw zoeken naar innovatieve oplossingen? De tijd is rijp voor een nieuwe Nederlandse boodschap op het gebied van kustverdediging.
Langzaam beginnen berichten over de negatieve consequenties van de deltawerken door te sijpelen in de pers. De problemen zijn divers en talrijk. Bloei van giftige algen in het Volkerak, zuurstofloze condities in de Grevelingen, ophoping van rottende zeesla in het Veerse Meer en eroderen van intergetijde platen en schorren in de Oosterschelde. Elk waterlichaam, kent zijn eigen problematiek, maar dit betekent niet dat elk water ook om zijn eigen specifieke oplossing vraagt. Het grootste probleem is namelijk de compartimentering van het deltasysteem. Dat wat ooit een met elkaar verbonden deltagebied was, is nu een verzameling van onafhankelijke meren. Deze meren hebben tegenwoordig een vaste waterstand en de doorstroming is gering. Als gevolg hiervan is het water vaak slecht gemengd en is de invoer van voedingsstoffen, afkomstig van omliggende landbouwgebieden, vele malen hoger dan de uitvoer.
De oplossing is dus uniform: de onafhankelijke waterlichamen dienen weer in verbinding met elkaar en met de Noordzee te worden gebracht. Hiermee wordt de dynamiek, zoals stroming, golven of getij, teruggebracht in het systeem. Om dit te bereiken zal de huidige compartimentering ongedaan gemaakt moeten worden door dammen tussen de verschillende wateren weer open te maken. Betekent dit dat we de deltawerken nu weer af gaan breken? Nee, de deltawerken zullen alleen op enkele plekken open gemaakt gaan worden. Het Volkerak-Zoommeer wordt waarschijnlijk weer zout door een verbinding met de Oosterschelde en er wordt momenteel uitgebreid verkend of en hoe de Grevelingen beter verbonden kan worden met de Noordzee. Dit zou betekenen dat dit meer weer getij gaat krijgen. Voorlopig spelen deze verkenningen zich nog af op onderdelen. Het grotere gedachtegoed, dat de gehele delta baat zou hebben bij ‘de-compartimentering’ en een open verbinding met de Noordzee wordt nog niet openlijk gepredikt.
Sterker nog, soms blijken Nederlandse ingenieurs in het buitenland nog steeds een ongenuanceerd pleidooi te houden voor het afsluiten van zeearmen, viel mij op toen ik recent in New York op de Hudson400 waterconferentie was. Het lijkt mij beter om ook de keerzijde van onze deltawerken naar buiten te brengen. We kunnen dit juist zien als een kans! Waar Nederland ooit innovatief en vooruitstrevend was met het bouwen van de deltawerken, kunnen we nu wederom het voortouw nemen in het ontwikkelen en promoten van veilige oplossingen voor kustverdediging met zo weinig mogelijk impact op een systeem. Veilig maar dynamisch waterkeren met oog voor waterkwaliteit en een gezond ecosysteem zou onze nieuwe boodschap moeten zijn.
Dit stuk verscheen ook op Opiniepagina van de Volkskrantsite
Schrijf een reactie
Terry Vrijenhoek en Barbara Vreede
Favoriete stukken
19.11.2009
19:09
Het is wel duidelijk dat geen van de schrijvers de angst meegemaakt hebben die er heerste na de overstroming in 53. Ik ook niet, maar heb ze wel uit de eerste hand gehoord. Om dan nu te beweren dat het zo fout was toen vind ik nogal arrogant. natuurlijk, als je aan de natuur gaat prutsen gebeuren er dingen die we niet kunnen overzien. maar was er een keus dan, in die tijd? Wel eens uitgerekend hoeveel mensen er hadden moeten verhuizen als de Deltawerken niet verwezenlijkt waren (Iedereen ten westen van Amersfoort?) De deltawerken bestonden uit iets meer dan hier en daar een dijkje om een zeearm. En ja, nu ontstaan er problemen. Is dat niet een mooie uitdaging voor de wetenschap om daar een oplossing voor te bedenken?
09.10.2009
14:58
Ach, normale mensen zouden gewoon verhuizen, maar die stomme Nederlanders bedachten dat ze het wel even zouden fixen: dijkje erom, molentje erop en hop! weer een stukkie land erbij of, in het geval van de Delta-werken, een stukkie gecontroleerd water-gebied.
Economisch is het dus een enorm succes, en de effecten op locale flora en fauna zijn bij de beslissing om te gaan bouwen nooit een issue geweest, simpelweg omdat de meeste van de effecten niet bedacht waren en omdat we droge voeten wilden houden in Zeeland. Ware die effecten wel helder en klaar geweest, dan had het nooit gebouwd geworden!.
Later zijn de effecten wel eminent geworden en nu moet er weer een oplossing bedacht worden: we willen de oude situatie (voor flora en fauna) terug, maar we willen niet meer verhuizen!
Ach ja, daar zullen we als Nederlanders ook wel weer een oplossing voor bedenken. De handicap die daarbij speelt is dat die oplossing heden ten dage wel kritisch belicht wordt, waarbij ook weer economische motieven de boventoon zullen voeren (is het wel haalbaar en betaalbaar).
Waarom willen we eigenlijk terug? Evolutie leert dat status-quo een nadelige situatie is. Survival of the fittest (overleven van de best aangepaste) is een mechanisme dat zijn kracht pas een paar miljoen jaar bewezen heeft. We moeten gewoon een beetje afwachten, dan komt er een nieuwe balans in dat milieu met ‘best aangepaste’ planten en dieren. Of we economisch gezien dat geduld hebben, valt nog te bezien.
That’s All Folks,
Harald.
06.10.2009
21:09
leuk stuk.
En jouw stelling is goed – Nederland moet hier juist zijn kans zien en uit zijn fouten leren. En de kennis doorgeven, hoe het beter kan. Stil blijven staan en de gevolgen negeren zou erg dom zijn.
Ik ben zeker dat er de een of ander waterbeheerder een goed idee voor heeft- zou het ministerie niet een soort competitie uit moeten schrijven voor wie de beste en best doordachte oplossing hiervoor heeft? volgens mij zouden erg verrassende en innovatieve ideen boven komen drijven!
06.10.2009
20:25
Hee Fedde, ik zou willen dat ik die toepasselijke en inventieve titel zelf had bedacht zeg! Veel dammen kunnen niet open, want zijn geheel gesloten. In sommige dammen zitten wel sluizen, maar het openzetten hiervan heeft niet altijd veel effect, omdat de opening dan te klein is. Hoe groot de nieuwe openingen moeten zijn wordt momenteel verkend. De Grevelingen was bijvoorbeeld origineel helemaal afgesloten van de zee, maar kreeg al gauw een kleine spuisluis waardoor een beetje water van de noordzee naar binnen kon stromen. Nu is het idee om een nieuwe verbinding te maken die misschien wel 20 keer zoveel water door kan laten, waardoor er in de Grevelingen weer een getijslag van ongeveer een meter ontstaat. Momenteel is er helemaal geen getij in de Grevelingenmeer. Behoorlijke verandering zou dit dus zijn.
05.10.2009
18:46
en de VK heeft er een sappige nieuwe titel bij bedacht: “de deltawerken zijn fout!”
enniewee: leuk stuk. Ik weet niet zo veel vd deltawerken moet ik bekennen, maar kan je niet ‘de boel openzetten’ tenzij er storm op komst is? Of is het niet zo eenvoudig?
F
05.10.2009
15:27
Hoi Bregje, interessant verhaal. Ik had geen idee!