De uitdagingen van vandaag de dag vragen om innovatieve, ongebruikelijke oplossingen. Of het nu over duurzame energie, de ontwikkeling van medicijnen of het reguleren van de financiële sector gaat, complexe problemen vragen om complexe oplossingen.

Complexe oplossingen
Neem als voorbeeld nu het vinden van een preventief middel tegen HIV. In de afgelopen eeuw hebben we met vrij simpele middelen effectieve vaccins kunnen maken. Dat was vooral succesvol omdat het ‘simpele’ ziektes betrof (lees: niet snel veranderende beestjes). Ondanks dit simpele en goedkope succesverhaal werden vaccins door een deel van de bevolking al vanaf het begin gewantrouwd. Pas toen duidelijk werd wat de voordelen waren ging de publieke opinie om. Nu echter worden we geconfronteerd met ziektes die heel snel veranderen zoals HIV en zullen er complexe, innovatieve middelen moeten worden bedacht.

HIV
Deze maand is een eerste nieuw idee van de HIV-tekentafel gekomen. In het wetenschappelijke tijdschrijft Nature Medicine is een publicatie verschenen waarin een nieuw experimenteel middel ter preventie van een HIV infectie wordt beschreven. Wetenschappers hebben eerst antilichamen die HIV goed kunnen neutraliseren geisoleerd en de genetische code van deze antilichamen in kaart gebracht. Zij hebben het genetisch materiaal voor deze antilichamen in het genetisch materiaal van een ander virus [adeno-associated virus (AAV)] geplaatst. AAV zelf is onschadelijk voor de mens en heeft als voordeel zijn grote promiscuïteit. Dit virus kan heel veel soorten cellen infecteren: zowel delende als niet-delende cellen. Tijdens een infectie ‘neemt’ het virus alle genetische informatie mee en in dit geval dus ook dat van de antilichamen. Een door AAV geïnfecteerde cel wordt zo een antilichamen producerende fabriek en de antilichamen verspreiden zich vervolgens door het gehele lichaam. AAV doet dat zo goed dat er genoeg antilichamen worden geproduceerd om een HIV infectie tegen te houden. In het gepubliceerde onderzoek bleken 6 van de 9 apen na injectie met AAV resitent tegen HIV en geen van hen werden ziek door AIDS.

Acceptatie
Dit baanbrekend onderzoek is een voorbeeld van een nieuwe generatie medische innovatie waar de wereld hard om zit te springen. De volstrekte noviteit van dit verhaal is dat het medicijn geen antistoffen opwekt maar inbrengt. Ik vrees echter dat de acceptatie zeer moeilijk zal zijn want hoe verkoop je het moedwillig infecteren en genetisch veranderen van cellen van gezonde mensen? Zal het publiek begrijpen dat de gezondheidswinst die hiermee behaald kan worden opweegt tegen de kwaal zelf?

Innovatie is niet eng
Er zijn helaas ook voorbeelden van innovatieve (medische) producten die niet innovatief en zelfs schadelijk waren: de DES en softenon affaires zijn hier treurige voorbeelden van. Maar er zijn ook voorbeelden van innovatie die op weerstand stuitten puur en alleen omdat het verandering betrof en de daaruit voorkomende onzekerheid. Vaak botst die onzekerheid met de zekerheid van bestaande dogma’s en ideeën. De eerder genoemde weerstand tegen vaccins is een goed voorbeeld hiervan. De actuele discussie over de nut van een vaccinatie tegen de Mexicaanse griep onderstreept dit alleen maar. In andere wetenschappelijke gebieden speelt hetzelfde fenomeen. De verscheidene publicaties van Charles Darwin in de 19de eeuw waren zeer innovatief en baanbrekend maar stuitte initiëel op heel veel weerstand. Nu staan zijn theoriën aan de basis van nagenoeg al het biologisch onderzoek. De straling van mobiele telefoons en effecten van een WiFi netwerk zijn bij genoeg mensen tegenwoordig ook een bron van zorgen. Terecht? De tijd zal het leren en op dit moment lijken de baten groter dan de kosten. Maar dat ontslaat ons niet van de plicht om doorlopend die analyse te blijven maken.

Oplossing
Innovaties moeten we met een open houding bejegenen, nieuwsgierig maar scherp. Never stop asking. Ik vind dat we innovatie moeten blijven koesteren door ondermeer het fundamentele onderzoek goed te blijven ondersteunen. Want vandaag gaat het over HIV, maar morgen kloppen hopelijk innovatieve oplossingen voor kanker, Alzheimers of mutiple sclerose aan uw deur.

Dit stuk verscheen ook op de Opinie pagina van de Volkskrantsite