De uitdagingen van vandaag de dag vragen om innovatieve, ongebruikelijke oplossingen. Of het nu over duurzame energie, de ontwikkeling van medicijnen of het reguleren van de financiële sector gaat, complexe problemen vragen om complexe oplossingen.
Complexe oplossingen
Neem als voorbeeld nu het vinden van een preventief middel tegen HIV. In de afgelopen eeuw hebben we met vrij simpele middelen effectieve vaccins kunnen maken. Dat was vooral succesvol omdat het ‘simpele’ ziektes betrof (lees: niet snel veranderende beestjes). Ondanks dit simpele en goedkope succesverhaal werden vaccins door een deel van de bevolking al vanaf het begin gewantrouwd. Pas toen duidelijk werd wat de voordelen waren ging de publieke opinie om. Nu echter worden we geconfronteerd met ziektes die heel snel veranderen zoals HIV en zullen er complexe, innovatieve middelen moeten worden bedacht.
HIV
Deze maand is een eerste nieuw idee van de HIV-tekentafel gekomen. In het wetenschappelijke tijdschrijft Nature Medicine is een publicatie verschenen waarin een nieuw experimenteel middel ter preventie van een HIV infectie wordt beschreven. Wetenschappers hebben eerst antilichamen die HIV goed kunnen neutraliseren geisoleerd en de genetische code van deze antilichamen in kaart gebracht. Zij hebben het genetisch materiaal voor deze antilichamen in het genetisch materiaal van een ander virus [adeno-associated virus (AAV)] geplaatst. AAV zelf is onschadelijk voor de mens en heeft als voordeel zijn grote promiscuïteit. Dit virus kan heel veel soorten cellen infecteren: zowel delende als niet-delende cellen. Tijdens een infectie ‘neemt’ het virus alle genetische informatie mee en in dit geval dus ook dat van de antilichamen. Een door AAV geïnfecteerde cel wordt zo een antilichamen producerende fabriek en de antilichamen verspreiden zich vervolgens door het gehele lichaam. AAV doet dat zo goed dat er genoeg antilichamen worden geproduceerd om een HIV infectie tegen te houden. In het gepubliceerde onderzoek bleken 6 van de 9 apen na injectie met AAV resitent tegen HIV en geen van hen werden ziek door AIDS.
Acceptatie
Dit baanbrekend onderzoek is een voorbeeld van een nieuwe generatie medische innovatie waar de wereld hard om zit te springen. De volstrekte noviteit van dit verhaal is dat het medicijn geen antistoffen opwekt maar inbrengt. Ik vrees echter dat de acceptatie zeer moeilijk zal zijn want hoe verkoop je het moedwillig infecteren en genetisch veranderen van cellen van gezonde mensen? Zal het publiek begrijpen dat de gezondheidswinst die hiermee behaald kan worden opweegt tegen de kwaal zelf?
Innovatie is niet eng
Er zijn helaas ook voorbeelden van innovatieve (medische) producten die niet innovatief en zelfs schadelijk waren: de DES en softenon affaires zijn hier treurige voorbeelden van. Maar er zijn ook voorbeelden van innovatie die op weerstand stuitten puur en alleen omdat het verandering betrof en de daaruit voorkomende onzekerheid. Vaak botst die onzekerheid met de zekerheid van bestaande dogma’s en ideeën. De eerder genoemde weerstand tegen vaccins is een goed voorbeeld hiervan. De actuele discussie over de nut van een vaccinatie tegen de Mexicaanse griep onderstreept dit alleen maar. In andere wetenschappelijke gebieden speelt hetzelfde fenomeen. De verscheidene publicaties van Charles Darwin in de 19de eeuw waren zeer innovatief en baanbrekend maar stuitte initiëel op heel veel weerstand. Nu staan zijn theoriën aan de basis van nagenoeg al het biologisch onderzoek. De straling van mobiele telefoons en effecten van een WiFi netwerk zijn bij genoeg mensen tegenwoordig ook een bron van zorgen. Terecht? De tijd zal het leren en op dit moment lijken de baten groter dan de kosten. Maar dat ontslaat ons niet van de plicht om doorlopend die analyse te blijven maken.
Oplossing
Innovaties moeten we met een open houding bejegenen, nieuwsgierig maar scherp. Never stop asking. Ik vind dat we innovatie moeten blijven koesteren door ondermeer het fundamentele onderzoek goed te blijven ondersteunen. Want vandaag gaat het over HIV, maar morgen kloppen hopelijk innovatieve oplossingen voor kanker, Alzheimers of mutiple sclerose aan uw deur.
Dit stuk verscheen ook op de Opinie pagina van de Volkskrantsite
15.06.2009
18:48
Hoi Harald,
Er zijn inderdaad nog heel veel hobbels te nemen. Eerst neem ik de vier van jou
Toeval:
Wat bedoel je precies met remmende factoren? En in het genoom (10 miljard basen) zitten heel veel remmers. Ook heel veel stimulators. En egoisten. En samenwerkers. Dus als je wat specifieker kan zijn kan ik je misschien een antwoord geven.
Bewust Misbruik
Tip: er zijn veel interessantere virussen, bacterien om bioterrorisme mee te bedrijven. Die infecteren net zo goed als het niet beter is. En daar hoef je niet eens genetisch aan te sleutelen. Dus ik adviseer je: als je iedereen naar Kingdom Come will sturen werk dan NIET aan AAV.
Overerving:
Goede vraag. Om over te erven moet AAV de eitjes of zaadcellen infecteren. Het is mij onbekend of deze cellen geinfecteerd worden als we het in de armspier spuiten.
Aan en uit.
Als het AAV infecteert is het irreversibel en dat is de bedoeling. Want ik wil morgen, volgende week en volgend jaar beschermd zijn als ik in Nairobi woon. Of Kiev. Of Doetinchem.
15.06.2009
15:22
Mark,
Het mechanisme dat je beschrijft is heel vernuftig. Het helpt, nee, komt in de plaats van het lichaamseigen mechanisme om antistoffen aan te maken. In het geval van HIV, dat precies aangrijpt op datzelfde mechanisme en daardoor zo agressief te werk kan gaan (zo heb ik altijd begrepen), is dat natuurlijk een ideale oplossing.
Het vehikel dat het AAV-virus biedt om nieuwe erfelijke eigenschappen aan een bestaande levende individu toe te voegen heeft een enorme potentie. Het houdt ook echter ook risico’s in van (minimaal) allerlei aard:
==Toeval==
Ook binnen de zorgvuldig kunstmatig samengestelde nieuwe eigenschappen treden natuurlijk mutaties op (zoals overal in het genoom). Omdat verschillende ‘remmende’ factoren in deze kunstmatige stukjes waarschijnlijk ontbreken, daar waar ze in het ‘natuurlijk genoom’ wel aanwezig zijn, kan dat voor de behandelde individu grote gevolgen hebben.
==Bewust misbruik van het vehikel==
Het is natuurlijk erg doemdenkerig, maar een terroristische groepering die het vehikel gebruikt om een populatie te infecteren met een specifieke gevoeligheid voor een onschuldig stofje, dat in een later stadium ‘toevallig’ in het drinkwater terechtkomt. (of iets vergelijkbaars…)
Wow, dat levert weer mooie stof op voor een genetics-thriller, ik ga de rechten vast claimen!
==Overerving==
Hoe gaat het voortplantingsmechanisme om met de genetische code in het vehikel?
==Aan en uit==
Is infectie met het vehikel irreversibel (of is het ook ‘eenvoudig’ weer uit te schakelen of terug te draaien?
Er zijn nog wel wat hobbels te nemen in deze, denk ik.