Recentelijk is naar buiten gekomen dat de hart afdeling van het Radboud ziekenhuis in Nijmegen nogal wat gebreken vertoont. Verontrustende cijfers over sterfte onder hartpatiënten hebben menigeen de ogen doen openen voor verborgen gebreken. Ons eens zo rotsvaste vertrouwen in doktoren lijkt langzaam maar zeker af te brokkelen tot een hoopje doffe ellende.

Zwijgen
De cultuur onder artsen blijkt hardnekkig. Het is een ongeschreven regel dat er veel door de vingers wordt gezien wanneer een collega de mist in gaat. Zo kwam begin dit jaar aan het licht dat een verslaafde neuroloog uit Twente, patiënten jarenlang naar huis heeft gestuurd met een verkeerde diagnose. Een ongeluk komt niet alleen, zo is gebleken, want op veel méér plaatsen in Nederland wordt gezwegen als artsen hun werk niet goed doen.

Communicatie, ooit van gehoord?
Nu zul je wel denken: er moet toch iemand aan de bel trekken? Niets is minder waar. De inspectie van de gezondheidszorg houdt er zo zijn eigen methoden op na om een oogje in het zeil te houden. Door middel van vragenlijsten nemen ze poolshoogte over het wel en wee op een afdeling. Hierna verschijnt een keurig rapport, waarin droge feiten moeten vertellen hoe het er op een afdeling aan toe gaat. Wat achterwege blijft is een peiler voor de onderlinge sfeer en communicatie tussen personeelsleden, terwijl juist deze informatie relevant is om de balans op te maken. Hoe is het mogelijk dat dit zogenaamde rapporteren voor lief wordt genomen? De inspectie voor de gezondheidszorg komt vaak te laat in actie en helpt bovendien mee de stilte te bewaren. Waarom gaat niemand kijken wat er ECHT aan de hand is?

Observeren
De kunst van het observeren lijkt een ondergeschoven kindje. Dit is een kwalijke zaak, omdat patiënten de dupe worden van medische fouten die op de loer liggen. Het is niet voor niets dat de hartafdeling van het Radboud ziekenhuis tot twee keer toe heeft stil gelegen. De inspectie voor de gezondheidszorg zou een voorbeeld moeten nemen aan Bioloog Frans de Waal, gespecialiseerd in primatologie en ethologie. Deze man heeft door apen te observeren getracht de menselijke psyche beter te begrijpen. En met succes, getuige zijn publicaties en alom geprezen boeken zoals ‘de aap in ons, waarom we zijn wie we zijn’(2005).

Wie is er nou eigenlijk schuldig?
In zijn boek beschrijft hij dat het effect van non-verbale communicatie wordt onderschat. Hierbij verwijst hij naar neurobioloog Oliver Sacks die werkt met afasiepatiënten. Deze mensen zijn niet in staat om woorden als zodanig te begrijpen en volgen een groot deel van het gezegde door gezichtsuitdrukkingen en bewegingen van het lichaam. Zij zijn zo gespitst op non-verbale aanwijzingen dat je niet tegen hen kunt liegen. Nadat een aantal van Oliver’s patiënten een televisietoespraak van president Reagan kregen voorgeschoteld, barstten ze in lachen uit om de uitgekookte manier waarmee hij zijn toeschouwers toesprak. Ondanks dat we veel van Frans en Oliver kunnen leren, neemt dit niet weg dat apen waarschijnlijk anders op een inspecteur reageren dan mensen. Toch zou de inspectie voor de gezondheidszorg ook zichzelf eens kritisch moeten bekijken. Het welzijn van patiënten is immers in het geding!

Oproep aan de inspectie voor de gezondheidszorg:

Beste inspecteurs,

Via deze weg wil ik u vriendelijk, doch dringend verzoeken uw neus te laten zien op alle hartafdelingen in Nederland. Houd oren en ogen open. Maak u niet uit de voeten als een argwanend arts u op de hielen dreigt te zitten, maar trek uw stoute schoenen aan. Probeer de sfeer de proeven, ook al is ‘ie bitter van smaak. Wat boze tongen ook mogen beweren, uw observaties zullen menig hart sneller doen kloppen!