Recentelijk is naar buiten gekomen dat de hart afdeling van het Radboud ziekenhuis in Nijmegen nogal wat gebreken vertoont. Verontrustende cijfers over sterfte onder hartpatiënten hebben menigeen de ogen doen openen voor verborgen gebreken. Ons eens zo rotsvaste vertrouwen in doktoren lijkt langzaam maar zeker af te brokkelen tot een hoopje doffe ellende.
Zwijgen
De cultuur onder artsen blijkt hardnekkig. Het is een ongeschreven regel dat er veel door de vingers wordt gezien wanneer een collega de mist in gaat. Zo kwam begin dit jaar aan het licht dat een verslaafde neuroloog uit Twente, patiënten jarenlang naar huis heeft gestuurd met een verkeerde diagnose. Een ongeluk komt niet alleen, zo is gebleken, want op veel méér plaatsen in Nederland wordt gezwegen als artsen hun werk niet goed doen.
Communicatie, ooit van gehoord?
Nu zul je wel denken: er moet toch iemand aan de bel trekken? Niets is minder waar. De inspectie van de gezondheidszorg houdt er zo zijn eigen methoden op na om een oogje in het zeil te houden. Door middel van vragenlijsten nemen ze poolshoogte over het wel en wee op een afdeling. Hierna verschijnt een keurig rapport, waarin droge feiten moeten vertellen hoe het er op een afdeling aan toe gaat. Wat achterwege blijft is een peiler voor de onderlinge sfeer en communicatie tussen personeelsleden, terwijl juist deze informatie relevant is om de balans op te maken. Hoe is het mogelijk dat dit zogenaamde rapporteren voor lief wordt genomen? De inspectie voor de gezondheidszorg komt vaak te laat in actie en helpt bovendien mee de stilte te bewaren. Waarom gaat niemand kijken wat er ECHT aan de hand is?
Observeren
De kunst van het observeren lijkt een ondergeschoven kindje. Dit is een kwalijke zaak, omdat patiënten de dupe worden van medische fouten die op de loer liggen. Het is niet voor niets dat de hartafdeling van het Radboud ziekenhuis tot twee keer toe heeft stil gelegen. De inspectie voor de gezondheidszorg zou een voorbeeld moeten nemen aan Bioloog Frans de Waal, gespecialiseerd in primatologie en ethologie. Deze man heeft door apen te observeren getracht de menselijke psyche beter te begrijpen. En met succes, getuige zijn publicaties en alom geprezen boeken zoals ‘de aap in ons, waarom we zijn wie we zijn’(2005).
Wie is er nou eigenlijk schuldig?
In zijn boek beschrijft hij dat het effect van non-verbale communicatie wordt onderschat. Hierbij verwijst hij naar neurobioloog Oliver Sacks die werkt met afasiepatiënten. Deze mensen zijn niet in staat om woorden als zodanig te begrijpen en volgen een groot deel van het gezegde door gezichtsuitdrukkingen en bewegingen van het lichaam. Zij zijn zo gespitst op non-verbale aanwijzingen dat je niet tegen hen kunt liegen. Nadat een aantal van Oliver’s patiënten een televisietoespraak van president Reagan kregen voorgeschoteld, barstten ze in lachen uit om de uitgekookte manier waarmee hij zijn toeschouwers toesprak. Ondanks dat we veel van Frans en Oliver kunnen leren, neemt dit niet weg dat apen waarschijnlijk anders op een inspecteur reageren dan mensen. Toch zou de inspectie voor de gezondheidszorg ook zichzelf eens kritisch moeten bekijken. Het welzijn van patiënten is immers in het geding!
Oproep aan de inspectie voor de gezondheidszorg:
Beste inspecteurs,
Via deze weg wil ik u vriendelijk, doch dringend verzoeken uw neus te laten zien op alle hartafdelingen in Nederland. Houd oren en ogen open. Maak u niet uit de voeten als een argwanend arts u op de hielen dreigt te zitten, maar trek uw stoute schoenen aan. Probeer de sfeer de proeven, ook al is ‘ie bitter van smaak. Wat boze tongen ook mogen beweren, uw observaties zullen menig hart sneller doen kloppen!
20.04.2009
08:56
(Non-verbale) communicatie blijft niet alleen in gebreke in de zorg, maar ook in andere publieke velden – denk aan universeit, minsterie. Het is in de zorg extra pijnlijk, omdat het gebrek direct grote gevolgen heeft. Maar hoe ga je dat ondervangen. Vraag aan Jeanine (stel, ik was inspecteur): hoe ga ik fingerspitzengefühl in hemelsnaam kwantificeren en als bewijs voor goed of slecht functioneren aanleveren?
19.04.2009
22:32
Ik hoorde hier (Boston) van de week een heel ander verhaal. Een specialist van MGH (Massachusetts General Hospital) legde op de radio uit waarom ze besloten hadden een bepaalde afdeling (ik ben natuurlijk weer vergeten welke, maar het was een kinderspecialisme) tijdelijk te sluiten. Er was twee keer iets misgegaan en nu gingen ze zich bezinnen op de vraag of ze dit specialisme wel moesten handhaven in hun ziekenhuis. De arts legde uit dat het type operatie dat ze er uitvoeren heel specialistisch is en dat hun afdeling het misschien niet meer moet willen doen. Het Children’s Hospital een paar kilometer verderop, zo vertelde hij, voert die operatie veel vaker per jaar uit en heeft dus veel meer verstand van zaken. Misschien moeten we patienten die in aanmerking komen voor die operatie maar doorsturen. Mijn mond viel echt open. Wat een nuchterheid. Het MGH is een heel beroemd ziekenhuis, misschien is het dan makkelijker om je eigen mindere kanten te herkennen en toe te geven? In elk geval een goed voorbeeld lijkt me!
19.04.2009
18:48
Ik denk dat in eerste instantie de ziekenhuis directie zou moeten zien wat er aan de hand is. Dat dat niet zo is, ligt misschien daaraan dat specialisten koning zijn in hun eigen koninkrijkje. De directie vertrouwt de specialist en kijkt niet echt. Het personeel ziet natuurlijk wel wat er gebeurt, maar is van de specialisten afhankelijk en houdt z’n mond (of zoekt een andere baan).