Recente evolutie heeft ervoor gezorgd dat wij Noord Europeanen, in tegenstelling tot de meeste andere volken melk kunnen verteren. Steentijd-Europeanen konden dat namelijk nog niet. Pas toen melkveehouderij belangrijk werd in Europa (tussen 7000 en 3000 voor Christus) hebben we ons aan de nieuwe voedselbron, melk, aangepast. Dat merkte ik toen ik vanmorgen bij de dokter was.
Ik was bij de dokter voor een lactose-tolerantie test. Lactose (met O) is melksuiker en wordt afgebroken door het enzym lactase (met A). Mensen die geen lactase aanmaken, kunnen lactose (en dus melk) niet verteren, zij zijn lactose-intolerant. Op een nuchtere maag kreeg ik een halve liter lactose oplossing te drinken (jak!). Daarna werd iedere 20 minuten mijn bloedsuikerspiegel gemeten, en die ging gedurende een uur gestaag omhoog. Dat betekent dat ik, net als de meeste Nederlanders, genoeg lactase heb om lactose af te breken en de energie uit de melk op te nemen. Maar de meeste mensen op de wereld kunnen dat niet.
Nederlanders, Noord-Duitsers en Scandinaviers zijn de kampioenen van het melk drinken. Bij ons kan namelijk bijna iedereen melk verteren. In Zuid-Europa kan ongeveer de helft van de mensen zonder problemen melk drinken. De meeste Aziaten en Afrikanen krijgen alleen maar buikpijn van melk. Sommige veehoudende volken in Azië en Afrika kunnen echter ook melk verteren. Historici vragen zich dan natuurlijk wat oorzaak is en wat gevolg. Zijn wij en de andere melkdrinkende volken melk gaan drinken omdat we daarvoor toevallig de juiste genen hadden? Of hebben onze genen zich aangepast aan melk als nieuwe voedselbron? Heeft cultuur (melkveehouderij) onze evolutie beïnvloed?
Een jonge professor, Joachim Burger, uit Mainz kwam met een leuk idee om te bepalen of de genen er eerst waren of de cultuur. Hij onderzocht het DNA van 9 mensen die in Europa leefden voordat melkveehouderij belangrijk werd. En wat bleek: de 9 mensen hadden de versie van het gen dat nu nog de meeste Zuid Europeanen hebben, de versie waarmee je geen melk kan verteren. De juiste genen om melk te verteren waren er in de steentijd dus nog niet (of in ieder geval waren ze behoorlijk zeldzaam). Dat duidt erop dat de melkveehouderij ervoor gezorgd heeft dat we ons aan het melkdrinken hebben aangepast. Eerst een culturele revolutie, gevolgd door genetische evolutie!
20.09.2015
10:40
Wat mij bevreemdt: waarom zouden volkeren melkvee gaan houden, als zij toen (nog) niet tegen meld konden?? Dat is toch niet logisch
27.01.2015
12:17
Bijzonder interessant artikel al is het van 2008.
Was aan het Googlen en kreeg dit artikel er voor en met grote belangstelling gelezen.
Ik was altijd in de veronderstelling dat alle volkeren ter wereld melk dronk, maar het blijkt dus niet zo.
Ik heb zelf vanaf mijn jeugd minimaal 1 liter melk per dag gedronken (ben nu pensionado) , maar sinds ik niet meer werk is het gereduceerd tot 1 beker per dag.
Gegroet en Suc6.
26.02.2014
10:50
is het waar dat Aziaten geen melk kunnen verteren?
xoxo de 3 biggetjes
23.01.2009
14:39
reactie is positief grts antwoord
23.09.2008
18:45
Dank voor de reacties! Hier een paar antwoorden.
Voor Nadine: ik heb me ook al afgevraagd of reclames voor melk wel zin hebben (zoals bijvoorbeeld de “got milk” campagne in de VS, waar ook veel zwarte celebrities aan meedoen) als zoveel mensen in de VS helemaal geen melk verdragen. Maar ik heb ook gehoord dat veel Amerikanen lactase slikken om melk te kunnen drinken.
De meeste lactose-intolerante mensen hebben wel het lactase gen, daardoor kunnen die mensen als baby wel melk verdragen. Later wordt expressie van ‘t gen gestopt. De mutatie is 13910 baseparen weg van het gen en het lijkt erop dat een simpele mutatie van een C naar een T ervoor zorgt dat het gen “aan blijft staan”. Zie Lewinsky et al 2005 in Human Molecular Genetics voor hoe dat zou kunnen werken.
http://hmg.oxfordjournals.org/cgi/content/abstract/14/24/3945?ijkey=6e8d6b6e6c4cee61592ad3fdc097cd71aa99bb92&keytype2=tf_ipsecsha
Je tweede commentaar: 9 mensen is inderdaad weinig, maar ieder heeft natuurlijk 2 chromosomen, dus ze hebben eigenlijk 18 chromosomen getest. Blijft natuurlijk zo dat het niet uit te sluiten is dat de mutatie al aanwezig was – maar dat maakt het niet minder evolutie en aanpassing.
Hier is trouwens de link naar het Burger artikel waarop ik mijn stukje heb gebaseerd: http://www.pnas.org/content/104/10/3736.abstract
Voor Fleur: ja, dat denk ik ook – dat we best zonder melk kunnen. Maar ik weet niet zo goed of het gezond is om helemaal geen kaas en joghurt enzo te eten. Waar halen veganisten hun calcium vandaan?
Voor Eva: goeie vraag! Ik weet niet of dit bekend is. Ik zal eens bij Burger navragen.
23.09.2008
15:37
He Pleuni, leuk dat je hier wat over schrijft. Sinds ik in de VS woon valt het me op dat hier heel veel mensen lactose deficient zijn. Daar had ik in Nederland-Melkland echt nog niet zo vaak van gehoord! Is het trouwens zo dat die onderzochte mensen het gen helemaal missen of hebben ze wel een gen dat erop lijkt (en dat dat dan de lactose functie later pas verkregen heeft)? Tot slot nog een beetje een flauwe opmerking. Ik begrijp dat het niet zo makkelijk is om aan DNA te komen van mensen van voor het melk-tijdperk maar als je het gen niet vindt in 9 mensen is het dan eerlijk om te zeggen dat het gen ‘behoorlijk zeldaam’ was? Kan toch nog zo voorkomen in 10% van de mensen…
23.09.2008
15:26
Aangezien het grootste deel van de wereldbevolking niet tegen melk kan, snap ik niet waarom het voedingscentrum toch blijft propageren dat melkproducten een essentiele voedingsmiddelen zijn. Blijkbaar valt dat dus wel mee…
23.09.2008
14:33
Dit stukje maakt me benieuwd naar de kip-eikwestie van het verteren van alcohol. Kunnen de Duitsers al sinds de prehistorie beter tegen drank dan Japanners, en zijn ze daarom bier gaan brouwen? Of bleek het drinken van bier zo gezond, dat je een voordeel had als je er meer van kon drinken, en is onze drankzucht daarom geevolueerd?
Dat laatste is misschien minder gek dan het klinkt. In de Middeleeuwen dronk je toch bier omdat het minder snel bedierf dan andere dranken?